بیماری شانکر سیتوسپورایی یکی از بیماری‌های قارچی مهم درختان میوه، بهویژه درختان هستهدار و دانهدار است که خسارت‌های جدی به تنه، شاخه‌ها و محصول درخت وارد می‌کند. این بیماری عمدتاً توسط قارچ‌های جنس Cytospora ایجاد میشود و در شرایط آب‌و‌هوایی مرطوب یا پس از آسیب‌دیدگی‌های فیزیکی درختان، شدت بیشتری پیدا می‌کند. اگر این بیماری به‌موقع شناسایی و کنترل نشود، می‌تواند منجر به کاهش باردهی، خشکیدگی و در موارد شدید حتی مرگ درخت شود. در این مقاله، به بررسی کامل علائم، دلایل شیوع، روش‌های پیشگیری و راه‌های درمان بیماری شانکر سیتوسپورایی می‌پردازیم تا کشاورزان و باغداران بتوانند با آگاهی بیشتر از محصولات خود محافظت کنند.
بیماری شانکر سیتوسپورایی چیست و چگونه درختان را آلوده می‌کند؟
بیماری شانکر سیتوسپورایی یکی از بیماری‌های قارچی خطرناک درختان میوه است که توسط قارچ‌هایی از جنس Cytospora ایجاد میشود. این قارچ‌ها عمدتاً بر تنه، شاخه‌های اصلی و شاخه‌های جانبی درختان تأثیر می‌گذارند و منجر به ایجاد زخم‌های عمیق، خشکیدگی بافت‌ها و در نهایت مرگ تدریجی شاخه یا درخت می‌شوند. در بسیاری از موارد، بیماری در باغ‌هایی دیده میشود که درختان آن‌ها دچار تنش‌هایی نظیر کم‌آبی، آفتاب‌سوختگی، سرمازدگی یا زخم‌های مکانیکی (مانند هرس غیر اصولی یا ترک‌های ناشی از یخبندان) شده‌اند.
نحوه آلودگی درختان
آلودگی درختان به بیماری شانکر سیتوسپورایی معمولاً از طریق زخم‌های باز در پوست درخت صورت می‌گیرد. هاگ‌های قارچ Cytospora که در زخم‌های آلوده یا بقایای گیاهی وجود دارند، در شرایط رطوبتی مناسب (مانند بارندگی یا آبیاری غرقابی) فعال شده و از طریق زخم‌ها به بافت‌های گیاهی نفوذ می‌کنند.
پس از ورود، قارچ به‌سرعت شروع به تجزیه سلول‌های گیاهی کرده و باعث مرگ تدریجی بافت‌ها میشود. این فرایند باعث ایجاد نواحی فرو رفته، قهوه‌ای رنگ یا تیره روی پوست درخت میشود که معمولاً با ترشح ماده صمغی نیز همراه است.
درختان مستعد به این بیماری
شانکر سیتوسپورایی به انواع درختان میوه بهویژه هسته‌دارها (مانند زردآلو، هلو، آلو، گیلاس) و دانه‌دارها (مانند سیب و گلابی) حمله می‌کند. درختان ضعیف، پیر، دچار تنش آبی یا زخم‌دار بیشتر در معرض آلودگی هستند.
دوره نهفتگی و پیشرفت بیماری
در برخی موارد، علائم اولیه بیماری تا مدت‌ها پنهان می‌ماند و تنها در زمان خشکی یا فصل رشد بعدی قابل مشاهده میشود. با گذشت زمان، ناحیه آلوده گسترش پیدا می‌کند، پوست درخت شکاف برمی‌دارد، ترشح صمغ بیشتر میشود و شاخه بالای ناحیه آلوده خشک میشود. در صورت عدم درمان، گسترش آلودگی می‌تواند تنه اصلی را درگیر کرده و منجر به خشکیدگی کامل درخت شود.
بیماری شانکر سیتوسپورایی چیست و چگونه درختان را آلوده می‌کند؟
علائم شانکر سیتوسپورایی روی تنه و شاخه‌های درختان
بیماری شانکر سیتوسپورایی یکی از بیماری‌هایی است که علائم آن به‌مرور زمان و معمولاً از ناحیه تنه و شاخه‌های اصلی ظاهر میشود. تشخیص زودهنگام این علائم می‌تواند نقش حیاتی در کنترل و جلوگیری از گسترش بیماری ایفا کند. در ادامه به مهم‌ترین نشانه‌های این بیماری بر روی اندام‌های چوبی درخت می‌پردازیم:
- ایجاد لکه‌های فرو رفته روی پوست درخت
اولین علامت قابل مشاهده، ایجاد لکه‌های قهوه‌ای تا خاکستری روی پوست تنه یا شاخه‌هاست که به‌مرور حالت فرو رفته پیدا می‌کنند. این لکه‌ها معمولاً در اطراف زخم‌های ناشی از هرس، ترک‌های ناشی از سرما، یا آسیب‌های مکانیکی ظاهر می‌شوند.
- ترشح صمغ (صمغ‌ریزی)
یکی از بارزترین نشانه‌ها، ترشح صمغ از ناحیه آلوده است. درختان سعی می‌کنند با ترشح صمغ از گسترش آلودگی جلوگیری کنند، اما این نشانه معمولاً خبر از درگیری جدی دارد. صمغ شفاف یا کهربایی‌رنگ در اطراف زخم‌ها مشاهده میشود و در تابستان شدت بیشتری پیدا می‌کند.
- ترک خوردن یا پوسته‌پوسته شدن پوست تنه و شاخه‌ها
با پیشرفت بیماری، ناحیه آلوده به‌تدریج خشک و شکننده میشود و پوست آن ترک می‌خورد یا از تنه جدا میشود. این حالت می‌تواند باعث در معرض قرار گرفتن بافت‌های زیرین و افزایش خطر آلودگی‌های ثانویه شود.
- خشکیدگی شاخه‌های بالای ناحیه آلوده
چون قارچ باعث قطع جریان شیره گیاهی در ناحیه آلوده میشود، برگ‌ها و شاخه‌هایی که بالاتر از آن بخش قرار دارند به‌مرور پژمرده و خشک می‌شوند. این خشکیدگی معمولاً از انتهای شاخه‌ها شروع شده و به عقب گسترش می‌یابد.
- ظاهر شدن لکه‌های سیاه یا نقاط ریز روی ناحیه آلوده
در مراحل پیشرفته‌تر، در سطح شانکرها نقاط سیاه‌رنگ ریزی ظاهر میشود که در واقع اندام‌های تولیدکننده اسپور (پیکنیدیا) قارچ Cytospora هستند. این ساختارها در زیر میکروسکوپ یا با دقت بالا قابل مشاهده‌اند و در انتشار بیماری نقش دارند.
- رشد ناقص یا کاهش باردهی درخت
درختانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، معمولاً رشد ضعیف‌تری دارند و ممکن است باردهی آن‌ها در فصول آینده به‌شدت کاهش یابد. همچنین میوه‌ها ممکن است کوچکتر و با کیفیت پایین‌تری باشند.
تشخیص به‌موقع این علائم و اقدامات پیشگیرانه در مراحل اولیه می‌تواند از گسترش بیماری جلوگیری کند و عمر مفید درختان را حفظ نماید.
علائم شانکر سیتوسپورایی روی تنه و شاخه‌های درختان
عوامل محیطی و بیولوژیکی مؤثر در شیوع بیماری شانکر سیتوسپورایی
بیماری شانکر سیتوسپورایی تنها در اثر حضور قارچ ایجاد نمی‌شود؛ بلکه برای رشد، تکثیر و گسترش این بیماری، شرایط خاصی از نظر محیطی و بیولوژیکی باید فراهم باشد. در ادامه به مهم‌ترین عواملی که باعث تشدید یا تسهیل در شیوع این بیماری می‌شوند اشاره می‌کنیم:
- زخم‌های فیزیکی روی تنه و شاخه‌ها
زخم‌های ناشی از هرس غیراصولی، آسیب‌های مکانیکی، برخورد ابزار یا ترک‌های ناشی از سرما، اصلی‌ترین دروازه ورود قارچ Cytospora به درخت هستند. درختانی که زخم‌دار هستند، نسبت به آلودگی بسیار حساس‌ترند.
- رطوبت بالا و بارندگی زیاد
محیط‌های مرطوب، بارندگی‌های پیاپی یا آبیاری‌های غرقابی شرایط را برای فعال شدن هاگ‌های قارچ فراهم می‌کنند. رطوبت بالا بهویژه در فصل بهار و پاییز موجب گسترش سریع‌تر بیماری و تسهیل نفوذ قارچ از طریق زخم‌ها به بافت‌های گیاهی میشود.
- دمای مناسب برای رشد قارچ
قارچ Cytospora در دمای بین 15 تا 25 درجه سانتی‌گراد رشد مطلوبی دارد. در این بازه دمایی، اسپورها به‌راحتی جوانه می‌زنند و بیماری به‌سرعت گسترش می‌یابد. تغییرات ناگهانی دما نیز در ایجاد تنش درخت و مستعد شدن آن به آلودگی مؤثر است.
- ضعف عمومی درختان
درختانی که دچار تنش‌های محیطی مانند کم‌آبی، تغذیه ضعیف، آلودگی‌های دیگر یا آفت‌زدگی هستند، مقاومت کمتری در برابر عوامل بیماری‌زا دارند. همچنین، درختان پیر یا بیمار، بیشتر در معرض آلودگی شدید و گسترش سریع‌تر بیماری قرار دارند.
- زهکشی ضعیف خاک
خاک‌هایی که آب را به‌خوبی عبور نمی‌دهند و دچار ماندابی می‌شوند، باعث تضعیف ریشه درخت و فراهم شدن شرایط مناسب برای رشد قارچ می‌شوند. این عامل به‌طور غیرمستقیم در گسترش شانکر سیتوسپورایی نقش دارد.
- پراکنش اسپورها از طریق باد و آب
هاگ‌های قارچ می‌توانند از طریق باد، باران یا حتی ابزار باغبانی آلوده از یک درخت به درخت دیگر منتقل شوند. بنابراین، در باغ‌هایی با تراکم بالا یا آبیاری سطحی مشترک، خطر شیوع بیماری بیشتر است.
- عدم ضدعفونی ابزار هرس
استفاده از قیچی‌ها و اره‌های آلوده برای هرس یا سربرداری می‌تواند به‌سادگی قارچ را از درختی آلوده به درختی سالم منتقل کند و باعث شیوع ناگهانی بیماری در یک باغ شود.
در مجموع، اگرچه حضور قارچ Cytospora برای بروز بیماری ضروری است، اما شرایط محیطی و بیولوژیکی مناسب، تعیین‌کننده شدت و سرعت شیوع بیماری خواهد بود. با شناسایی این عوامل می‌توان اقداماتی پیشگیرانه و هدفمند برای کنترل بیماری در سطح باغ انجام داد.
عوامل محیطی و بیولوژیکی مؤثر در شیوع بیماری شانکر سیتوسپورایی
روش‌های پیشگیری از ابتلای درختان به شانکر سیتوسپورایی
پیشگیری، مؤثرترین و اقتصادی‌ترین راه برای مقابله با بیماری‌های گیاهی، بهویژه بیماری‌های قارچی مانند شانکر سیتوسپورایی است. با رعایت اصول بهداشتی باغبانی، مدیریت صحیح تغذیه، آبیاری و انجام اقدامات حفاظتی می‌توان تا حد زیادی از بروز و شیوع این بیماری جلوگیری کرد. در ادامه مهم‌ترین راهکارهای پیشگیرانه را بررسی می‌کنیم:
- هرس اصولی و زمان‌بندی‌شده
- همیشه درختان را در فصل مناسب (اواخر زمستان یا اوایل بهار) و زمانی که هوا خشک است، هرس کنید.
- از هرس سنگین و بی‌مورد که موجب ایجاد زخم‌های گسترده میشود پرهیز نمایید.
- پس از هرس، حتماً زخم‌ها را با چسب پیوند یا مواد محافظ پوشش دهید تا از ورود قارچ جلوگیری شود.
- ضدعفونی ابزار باغبانی
- قبل از استفاده از اره، قیچی، چاقو و دیگر ابزار هرس، آن‌ها را با الکل یا محلول وایتکس رقیق ضدعفونی کنید.
- ابزارهایی که در تماس با درخت آلوده بوده‌اند، پیش از استفاده مجدد حتماً شسته و ضدعفونی شوند.
- مدیریت صحیح آبیاری
- از آبیاری غرقابی یا پاششی که باعث ایجاد رطوبت ماندگار روی تنه و شاخه‌ها میشود خودداری کنید.
- برنامه آبیاری باید بر اساس نیاز آبی درخت، نوع خاک و شرایط اقلیمی تنظیم شود.
- زهکشی مناسب خاک بسیار ضروری است.
- تقویت تغذیه درخت
- استفاده از کودهای متعادل حاوی عناصر ماکرو و میکرو موجب افزایش مقاومت درخت به بیماری‌ها میشود.
- درختانی که تغذیه مناسبی دارند، کمتر در معرض تنش و بیماری‌های قارچی قرار می‌گیرند.
- پوشاندن زخم‌ها و آسیب‌ها
- در صورت ترک خوردگی یا زخم روی تنه در اثر سرما یا ضربه، بلافاصله آن را با چسب باغبانی، محلول‌های قارچ‌کش یا ترکیبات محافظتی پوشش دهید.
- جلوگیری از ورود قارچ بهویژه در نقاط آسیب‌پذیر اهمیت زیادی دارد.
- حذف شاخه‌ها و بخش‌های آلوده
- به‌محض مشاهده علائم اولیه بیماری، شاخه‌های آلوده را قطع و از باغ خارج کنید.
- سوزاندن بقایای آلوده مانع گسترش اسپورهای قارچ به سایر درختان میشود.
- استفاده از قارچ‌کش‌های پیشگیرانه
- در فصل‌های پرخطر (پاییز و بهار) می‌توان از محلول‌های قارچ‌کش مسی یا قارچ‌کش‌های سیستمیک، به‌عنوان یک اقدام پیشگیرانه استفاده کرد.
- محلول‌پاشی قبل از بارندگی یا پس از هرس کمک زیادی به محافظت از زخم‌ها می‌کند.
- کاهش تنش‌های محیطی برای درختان
- حفاظت درختان از سرمازدگی، آفتاب‌سوختگی و آسیب مکانیکی بسیار مهم است.
- نصب سایه‌بان موقت در فصل گرما یا پوشش تنه درختان جوان در فصل سرما می‌تواند مؤثر باشد.
رعایت این نکات ساده اما مؤثر می‌تواند احتمال بروز بیماری شانکر سیتوسپورایی را به‌شدت کاهش دهد و سلامت و باردهی درختان شما را تضمین کند.
روش‌های پیشگیری از ابتلای درختان به شانکر سیتوسپورایی
بهترین روش‌های درمان و سم‌پاشی برای کنترل بیماری شانکر سیتوسپورایی
درمان بیماری شانکر سیتوسپورایی نیازمند ترکیبی از اقدامات مکانیکی، بهداشتی و شیمیایی است. اگرچه پیشگیری همیشه مؤثرتر است، اما در صورت بروز علائم، می‌توان با اجرای صحیح مراحل درمان، روند پیشرفت بیماری را کند یا متوقف کرد و در مواردی، ناحیه آلوده را به‌طور کامل مهار نمود.
در ادامه، به بهترین روش‌های درمان و سم‌پاشی برای کنترل این بیماری می‌پردازیم:
- هرس نواحی آلوده و حذف بخش‌های درگیر
- مهم‌ترین اقدام، حذف کامل شاخه‌های آلوده به بیماری است. شاخه‌هایی که علائم خشکیدگی، ترشح صمغ یا لکه‌های شانکری دارند، باید حداقل 15 تا 20 سانتی‌متر پایین‌تر از محل آلوده بریده شوند.
- پس از قطع شاخه‌ها، بقایا را از باغ خارج کرده و در صورت امکان بسوزانید تا منبع آلودگی باقی نماند.
- نکته مهم: ابزار برش حتماً پس از هر برش ضدعفونی شود (با الکل، آب جوش یا محلول هیپوکلریت سدیم).
- پاک‌سازی زخم و درمان موضعی
- پس از هرس یا مشاهده زخم روی تنه یا شاخه، ناحیه اطراف آن را با چاقوی تیز یا ابزار مخصوص بتراشید تا بافت‌های مرده و آلوده برداشته شود.
- سپس زخم را با یکی از موارد زیر ضدعفونی و پوشش دهید:
- محلول بردو (ترکیب مسی)
- محلول قارچ‌کش مسی مانند کوپروکسات یا اکسی کلرور مس
- چسب باغبانی حاوی قارچ‌کش
- سم‌پاشی پیشگیرانه – درمانی در فصل خواب
- در اواخر پاییز یا اواخر زمستان، هنگامی که درختان در خواب هستند، محلول‌پاشی با ترکیبات مسی (مثل محلول بردو یا اکسی کلرور مس) روی تنه، شاخه‌های اصلی و قسمت‌های هرس‌شده توصیه میشود.
- این سم‌پاشی، از فعال شدن قارچ در ابتدای فصل رشد جلوگیری می‌کند.
- سم‌پاشی در ابتدای بهار
- در ابتدای فصل رشد و همزمان با تورم جوانه‌ها، استفاده از قارچ‌کش‌های سیستمیک مثل:
- تیوفانات‌متیل (Topsin-M)
- پروپی کونازول (Tilt)
- کاربندازیم
- این سم‌ها از طریق برگ جذب شده و در سراسر بافت درخت پخش می‌شوند و از پیشرفت قارچ جلوگیری می‌کنند.
- تغذیه حمایتی بعد از درمان
- استفاده از کودهای حاوی روی (Zn) و منگنز (Mn) برای ترمیم زخم‌ها و افزایش مقاومت درخت توصیه میشود.
- محلول‌پاشی برگی با آمینواسید و کودهای ریزمغذی نیز می‌تواند در بازیابی توان درخت مؤثر باشد.
- استفاده از قارچ‌کش‌های بیولوژیک
- در برخی موارد، می‌توان از قارچ‌کش‌های زیستی مانند تری‌کودرما برای تقویت میکروارگانیسم‌های مفید خاک و سرکوب قارچ‌های بیماری‌زا استفاده کرد.
- این روش بهویژه در باغ‌های ارگانیک یا به‌عنوان مکمل درمان شیمیایی کاربرد دارد.
- تکرار درمان در طول فصل رشد
- اگر درخت به شدت درگیر است، ممکن است نیاز باشد سم‌پاشی در دو یا سه نوبت در طول فصل رشد تکرار شود. فاصله زمانی بین سم‌پاشی‌ها باید طبق دستورالعمل شرکت سازنده و شدت آلودگی تعیین شود.
درمان موفق بیماری شانکر سیتوسپورایی نیازمند پیگیری مداوم، حذف منابع آلودگی، مراقبت صحیح و ترکیب اقدامات مکانیکی و شیمیایی است. هرچه بیماری زودتر شناسایی شود، کنترل آن آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر خواهد بود.
بهترین روش‌های درمان و سم‌پاشی برای کنترل بیماری شانکر سیتوسپورایی
سوالات متداول
1. این بیماری بیشتر در چه درختانی دیده میشود؟
این بیماری معمولاً در درختان میوه بهویژه درختان هستهدار مانند هلو، زردآلو، آلو و گیلاس دیده میشود، اما در برخی درختان دانهدار نیز گزارش شده است.
2. این بیماری چگونه گسترش می‌یابد؟
اسپورهای قارچ از طریق باد، باران، ابزار باغبانی آلوده یا زخم‌های باز وارد گیاه می‌شوند و در شرایط مرطوب و معتدل رشد می‌کنند.
3. بهترین زمان برای مبارزه با بیماری چه فصلی است؟
بهترین زمان برای اقدامات پیشگیرانه و درمانی، اواخر زمستان (در فصل خواب درختان) و اوایل بهار (شروع رشد مجدد) است.
4. چگونه می‌توان از ابتلای مجدد درخت جلوگیری کرد؟
با رعایت اصول بهداشتی باغبانی، هرس اصولی، تغذیه مناسب، مدیریت آبیاری و ضدعفونی ابزار می‌توان از بازگشت بیماری پیشگیری کرد.
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.
-
ارسال پیام در واتساپ
-
ارسال پیام در روبیکا
-
اینستاگرام
-
ارسال پیام در تلگرام
بسته شومراحل فرم را طی نمایید. با زدن دکمه بعدی و قبلی به قسمت های بعد و قبل بروید.
کد نویسی این قسمت در حال تکمیل می باشد
چه کمکی از دست من برمیاد؟