کـاشت داشت بـرداشت با پـالـیز نهال

نهال فندق انواع مختلفی دارد که مشخصات آن و نحوه کاشت درخت فندق را متفاوت از سایر نهال ها می کند. فندق دو نوع گل نر و ماده‌ دارد که در پاییز به صورت سنبله آویخته پدیدار می ‌شود.

فندق دوستدار زمستان ملایم است و تابستان خنک. رشد درخت فندق به آب و هوا وابسته است، این میوه طالب آب و هوای معتدل، مرطوب و نسبتاً سرد می باشد.

در زمان کاشت نهال فندق شیب زمین از 50% باید کمتر باشد و محل انتخاب شده به هیچ عنوان نباید در زمستان یخبندان داشته باشد. همچنین حداقل درجه حرارت آن از 8- درجه سانتیگراد نباید پائین تر باشد.

مناسبترین pH خاک برای انواع درخت فندق بین 7 تا 5/5 می باشد، همچنین خاک زمین باید عمیق بوده و سطح آب زیر زمینی آن از 25/1 متر پائین تر باشد. برای برداشت مرغوب ترین نوع فندق مناطق بین 41 – 37 درجه عرض جغرافیایی بهرین گزینه می باشند.

احداث نهالستان فندق

اگر قصد احداث یک نهالستان فندق را دارید توجه داشه باشید که نهالستان شما نباید در مسیر باد های دائمی قرار داشته باشد. در احداث باغ فندق برای اینکه گرده افشانی و عمل لقاح تضمین شود، ضرورت دارد که 2 تا 3 رقم گرده دهنده به عنوان پلی نایزر با ارقام میوه دهنده اصلی تواماً کشت شود تا از پوکی میوه فندق و عدم تلقیح جلوگیری به عمل آید. فندق عمدتاً از طریق پاجوش ریشه دار تکثیر می گردد.

فواصل درختچه ها در نهالستان در خاک های قوی 5×6 متر، در خاک های متوسط 4×5 متر و در خاک های ضعیف 4×4 متر توصیه می گردد.

ارقام و انواع نهال فندق عبارتند از:

• نهال فندق بارسلونا
• نهال فندق باتلر
• نهال فندق قزوین
• نهال فندق انیس
• نهال فندق ایستاریکی
• نهال فندق نور تامتون
• نهال فندق آنا
• نهال فندق سلف ها سگر (پوست آزاد)
• نهال فندق اسکینر
• نهال فندق توندا جنیتل

مشخصات نهال فندق و خواص آن

درختچه فندق می تواند به ارتفاع 5/1 متر باشد و در مکان های مساعد به ارتفاع 6 تا 7 متر و حتی در مواقعی گاهی بیشتر در می می آید. بهتر است این طور بگوییم که کاشت تعداد زیادی نهال بادام در یک منطقه می تواند در آینده منجر به وجود آمدن جنگلی انبوه در آن نقطه شود.

این گیاه دارای برگ هایی پهن و نوک تیز با دو ردیف دندانه، به رنگ سبز می باشد و گل های آن نوع نر و ماده دارد. نوع نر دارای 3 تا 8 پرچم است. میوه فندق در حالت تازه از پوشش سبز رنگ پوشیده شده است، اما به تدریج پس از خشک شدن از آن جدا می شود. نام های علمی و مشخصات نهال فندق به صورت زیر می باشد.

تیره: Corylaceae

نام لاتین:  Corylusavellana

نام انگلیسی:  Filber tree –Hazelnut tree –cobnut

نام فارسی: فندق – گلوز – گلاغوزه

خواص فندق عبارتند از:

• فندق برای بیماران دیابتی مفید است زیرا حاوی مقدار کمی نشاسته و همچنین حاوی مواد معدنی زیادی مانند کلسیم ، پتاسیم ، فسفر ، منیزیم ، سدیم و آهن است.
• این میوه غذای خوبی برای تقویت بدن به ویژه در دوران نقاهت است.
• یکی از خواص فندق این است که می تواند عملکرد دستگاه گوارش را تقویت کند.
• فندق می تواند سموم را از بدن خارج کند.
• فندق می تواند فشار خون را افزایش دهد.
• زنانی که بین قاعدگی خونریزی می کنند می توانند از سوپ فندق برای درمان استفاده کنند.
• روغن فندق می تواند سرفه و درد قفسه سینه را تسکین دهد.
• روغن فندق برای کبد مفید است.
• افرادی که مشغول کار فکری هستند اگر فندق بخورند عملکرد مغز آن ها تقویت می شود زیرا فندق سرشار از فسفر است.

شرایط کاشت درخت فندق

‌نهال فندق از جمله نهال هایی است که با هر خاکی سازش دارد، اما برای رشد بهتر و تولید میوه بیشتر نیاز به خاکی دارد که نیمه عمیق تا عمیق ‌باشد و قدرت جذب آب بیشتری داشته باشد. به دلیل این موضوع خاک های رسوبی ‌،‌ رسی و شنی و رسوبی و شنی یا خاک هایی که به اندازه کافی رس داشته باشند بهترین گزینه برای این نهال هستند.

خاکهای سبک مانند خاک های شنی و رسی که قابلیت نفوذ آب در آنها به خوبی وجود دارد می توانند مناسب کاشت این میوه باشند. فندق می تواند با خاک های قلیایی و PH مختلف سازش داشته باشد. خاک های اسیدی با PH حدود 6 که برای رشد این میوه مناسب تر هستند تا خاک هایی باPH  7.5 به بالا.

با آنکه میزان آهک فعال در خاک چندان ربطی با PH ندارد و درخت فندق بیش از هر درخت میوه ای با آن سازش دارد، ‌با این حال آزمایش های انجام شده نشان داده است که نهالستان فندق نباید در زمین هایی احداث شود که میزان آهک فعال آنها بیشتر از 10% باشد.

همچنین ریشه درخت فندق به خفگی در خاک حساسیت دارد، به همین دلیل کاشت نهال فندق در زمین های فاقد زهکشی هستند و مرطوب، فشرده، رسی، سنگین و غیر قابل نفوذ بوده و یا در خاک هایی که پس از بارندگی آب خیز باشند، توصیه نمی شود.

آبیاری نهال فندق

یکی از نیاز های اساسی نهال فندق وجود اسید آبسیسیک کافی در اطراف ریشه ها و وجود رطوبت نسبی حداقل 60 درصدی در محیط اطراف آن است، به دلیل آن که فندق ریشه های سطحی و برگهای پهنی دارد.

مناطقی که دارای بارندگی متوسط بوده و توزیع بارندگی نیز در طول فصل مناسب است برای کاشت نهال فندق بسیار مناسب هستند. آبیاری منظم نهالستان فندق دارای مزیت های بسیاری است که این مزیت ها عبارتند از :

• میزان گیرایی نهال های کاشته شده افزایش می یابد و سیستم ریشه بندی آن ها تقویت می شود.
• رشد گیاه تسهیل یافته و سریع می شود.
• کیفیت و کمیت محصول افزایش می یابد.

دوره آبیاری بسته به شرایط آب و هوایی و خاک از 4 تا 7 روز متفاوت می باشد، همچنین این میوه در طی دوره رشد به 10000 متر مکعب اسید آبسیسیک نیاز دارد.

باد و رطوبت مناسب فندق

وجود رطوبت کافی یکی دیگر از عواملی است که برای کشت فندق ضروری است . میزان رطوبت بین 70 تا 80 %‌ برای کشت و پرورش فندق مناسب است. در صورتی که میزان بارندگی سالیانه حداقل 800 میلی لیتر با پراکنش مناسب در فصول گرم باشد می توان به کشت دیم فندق اقدام نمود. در غیر این صورت برای تولید تجاری، آبیاری تکمیلی درختان در ماه های خرداد ،‌تیر و مرداد الزامی می باشد.

با توجه به اینکه گلدهی وگرده افشانی نهال فندق در فصل زمستان صورت می گیرد، وجود باد های شدید و سرد موجب جلوگیری از گرده افشانی و تلقیح می گردد. همچنین باد های سرد باعث خم شدن تاج درخت و ایجاد سوختگی در سر شاخه های جوان و حاشیه برگ ها می شود.

باد های گرم و خشک نیز در فصل تابستان باعث سوختگی سر شاخه ها و حاشیه برگها می گردند. بنابراین از کشت فندق در مسیر باد های سرد و یا گرم و خشک باید اجتناب نمود و یا اینکه از درختان باد شکن برای محافظت در برابر باد استفاده نمود .

بهترین زمان برای کاشت درخت فندق از اواسط پاییز شروع و نهایت تا پایان زمستان می باشد ، چون در این زمان ریشه های فندق در خواب هستند، و فصل بهار از خواب بیدار می شوند.

همچنین بهترین ارقام فندق برای مناطق سردسیری و معتدل رقم انیس ترکیه (وارادتی) می باشد و نهال فندق مخصوص مناطق گرمسیری وجود ندارد.

تغذیه فندق

مقدار عناصر غذایی لازم در باغ های بارآور به میزان موادی بستگی دارد که در طول سال های اولیه احداث به زمین داده می شود. در اکثر مناطق فندق کاری کشور هر ساله 10 تا  15 کیلوگرم کود حیوانی به هر درخت می دهند.

قبل از کاشت انواع درخت فندق با ریختن 40 تن کود حیوانی پوسیده با قشری نه چندان ضخیم در یک هکتار زمین، کود ازته به شکل نیترات آمونیوم یا اوره 200 تا 240 کیلوگرم ، 300 کیلوگرم پتاس در هکتار به شکل سولفات و همچنین 150 کیلوگرم فسفر به شکل اسید فسفریک به آن اضافه می کنند و روی آنها را شخم می زنند.

چنانچه نهال های ریشه دار در پائیز تا اوایل آذر ماه، در محل اصلی کاشته شوند درصد گیرایی آن ها بیشتر، استقرار آن ها در زمین ثابت تر ، بیداری آن ها زود تر و رشد آن ها در بهار آینده سریع تر خواهد بود. در هر حال از کاشت نهال فندق قبل از ریزش برگ ها باید خودداری شود.

کاشت فندق را تا اوایل بهمن نیز می توان ادامه داد که در این حالت تلفات آن بیشتر و گل آن دیرتر باز می شود . تعداد پاجوش هایی که در هر چاله می کارند معمولاً 2 تا4 عدد است. به یاد داشته باشید که بعد از کاشت بلافاصله نهال فندق را باید آبیاری نمود.

تربیت و هرس نهال فندق

هرس فندق به هنگام خواب درخت یعنی از آذر ماه تا اسفند ماه انجام می شود. پس از کاشت نهال فندق در زمین اصلی، نخستین هرس فندق به صورت زیر انجام می شود:

• سر برداری از ارتفاع 80-60 سانتی متر از سطح زمین
• حذف کلیه شاخه های تنه پایین تر از 40 سانتی متر از کف خاک
• زخم بندی و پانسمان شاخه های بریده فندق با چسب باغبانی
• حذف برگهایی که در طول دوره رشد بعدی روئیده می شوند از 40 سانتی متر به پائین

نیاز اکولوژیکی و محیطی انواع درخت فندق

انواع درخت فندق برای رشد به زمستان نسبتا سرد و تابستان خنک نیاز دارند. برای رشد و تکامل میوه تابستان خنک و طولانی از تابستان گرم و طولانی مناسبتر است. درختان فندق برای رفع نیاز سرمایی باید مدت نسبتاً طولانی در معرض سرمای متوسط قرار گیرند. در مناطق مرطوب درخت ها نسبت به عوامل بیماری زا حساس هستند. شاتون ها و گل های ماده فندق در مقایسه با گل های باز شده مقاومت بیشتری نسبت به سرما دارند.

در صورتیکه گل های ماده باز شده باشند دمای 5/9- درجه سانتی گراد به آنها صدمه می زند بین حداقل و حداکثر دمای هوا با تاریخ های گل دهی گل آذین نر و ماده رابطه مستقیمی وجود دارد افزایش مجموع درجه حرارت های موثر ظهور کلاله را در ارقام زودرس به تاخیر می اندازد.

در اواسط زمستان مقاومت جوانه های رویشی نسبت به سرما بیشتر از گل های ماده است. همچنین مقاومت اکثر گل های ماده در دی ماه بیشتر از گل های نر است.

از کاشت نهال فندق در مناطق پست که هوای سرد در آنجا باقی می ماند باید خودداری کرد و همینطور باد های خشک نیز نباید در آن منطقه وجود داشته باشد.

با آنکه فندق در آب و هوای متفاوت سازش نسبی و مطلوبی دارد، اما با این حال کشت وسیع آن از نظر اقتصادی مستلزم انتخاب ارقام مناسب برای هر منطقه به خصوص از نظر دمایی، برودت و بارندگی است.

آفات و بیماری های مهم فندق

• سفیدک سطحی فندق:

به صورت لکه های تقریبا کروی به رنگ زرد و سفید دیده می شود که در مرکز هر یک از لکه ها اسپورهای قارچ در اواخر فصل به صورت نقطه های سیاه در می آیند. این بیماری خسارت چندانی ایجاد نمی کند و فقط باعث ریزش مختصر برگ می گردد.

• شپشک نرم تن:

این حشره با مکیدن شیره گیاهی موجب تضعیف درخت می گردد و همچنین با ترشح عسلک باعث تجمع گرد و خاک در سطح برگ، تنه و سرشاخه های درختان و موجب اختلال در فعالیت های فیزیولوژیکی درختان به خصوص فتوسنتز می گردد.

• شته فندق:

به شته هلو شباهت زیادی دارد و مهمترین علامت تشخیص آن فعالیت دسته جمعی آن ها در اطراف برگ های اصلی است. خسارت این آفت با ترشح شدید عسلک همراه است که به نوبه خود موجب جلب توجه مورچگان ، زنبور و مگسهای مختلف و تجمع گرد و خاک می شود. این حشرات ممکن است باعث انتقال بیماری های ویروسی نیز گردند.

• کنه جوانه خوار فندق:

از مهم ترین آفات نهال فندق به شمار می رود. این آفت ضمن مستقر شدن روی جوانه های تازه، با فرو بردن نیش خود موجب تورم و بد شکلی جوانه ها در زمان باز شدن شده، همچنین باعث فساد و خشکیدگی جوانه های گل می گردد.

سایر آفات و بیماری های فندق در ایران خسارت چندانی ایجاد نمی نمایند به همین دلیل در اینجا تنها به ذکر اسامی آن ها اکتفا می شود.

آفات فندق: بالانن، سنها، سوسک چوب خوار فندق، زنبور برگ خوار فندق و کرم سفید ریشه.

بیماری های فندق: شامل باکتریوز، شانکر، گلوسپوریوم، مونیلیا، بوتریتیس.