نهال تازه کاشته شده را می‌توان به یک کودک تشبیه کرد که نیاز به مراقبت و نگهداری دارد و هر چقدر که بتوان به شکل صحیح از آن مراقبت کرد احتمال از بین رفتن آن کمتر خواهد بود از همین رو نهالی که تازه کاشته می‌شود نیاز به یک برنامه تغذیه‌ای مناسب و نگهداری اصولی دارد تا بتواند به خوبی رشد کند و در برابر آسیب‌های محیطی دوام بیاورد و در این مقاله قصد داریم به شرح بهترین کود برای نهال تازه کاشته شده بپردازیم پس تا انتها با این مقاله همراه باشید.
آیا کوددهی برای نهال تازه کاشته شده لازم است
از نظر برخی از کشاورزان نهال تازه کاشته شده به کوددهی نیازی ندارد زیرا سیستم ریشه‌ای ضعیفی دارد و کوددهی سبب سوختگی و از بین رفتن ریشه‌های آن می‌شود از طرفی برخی از کشاورزان اعتقاد دارند کوددهی سبب رشد بهتر و گسترش سیستم ریشه‌ای آن می‌شود و نهال سریع‌تر رشد و نمو خواهد کرد.
به عقیده برخی از کارشناسان کشاورزی کوددهی برای نهال تازه کاشته شده لازم است زیرا سبب بهبود کیفیت خاک و حفظ رطوبت آب در خاک می‌شود این کار به رشد بهتر ریشه‌های نهال در خاک کمک می‌کند در نتیجه سبب رشد و افزایش مقاومت نهال می‌شود و آن را از تنش‌های محیطی مصون نگه می‌دارد البته لازم به ذکر است باید کوددهی نهال با دقت و طبق انجام آزمایشات خاک صورت گیرد همچنین قبل از کوددهی نهال باید اطلاعات کاملی در مورد کود و انواع آن داشت.
انواع کود برای نهال تازه کاشته شده
قبل از این که هر نوع کودی به نهال تازه کاشته شده داده شود می‌بایست با انواع کود برای نهال تازه کاشته شده، آشنا شدتا بتوان با توجه به نقش هر کدام از این کودها و نیاز رشد نهال، کود مناسب را در اختیار گیاه قرار داد.
کود به انواع مواد طبیعی (آلی) یا غیرطبیعی (شیمیایی) گفته می‌شود که به بافت‌های گیاهی یا خاک افزوده می‌شود تا از این طریق عناصر غذایی لازم برای رشد گیاه تامین شود. گیاهان برای رشد و نمو دست کم به 16 عنصر شیمیایی همچون نیتروژن، گودگرد، فسفر، پتاسیم، هیدروژن، منیزیم، آهن، کربن، کلسیم و غیره نیاز دارند که این عناصر را باید از طریق هوا و خاک جذب کنند که در صورت کمبود هر کدام از این عناصر در خاک می‌بایست کوددهی صورت گیرد.
کود آلی (طبیعی یا ارگانیک)
دلیل نام گذاری کودهای آلی به طبیعی یا ارگانیک این است که منشا این کودها از مواد موجود در طبیعت است و هیچ گونه مواد شیمیایی به آن افزوده نشده است و در واقع از بقایای گیاهی و فضولات جانوری بدست آمده است و پایه اصلی ترکیبات همه آن‌ها کربن است کودهای آلی مختلف ترکیب و کیفیت متفاوتی دارند و خود نیز به 3 دسته کلی تقسیم می‌شوند که می‌توان به انواع زیر اشاره کرد.
کود حیوانی
کودهای حیوانی از فضولات جانورانی همچون گاو، گوسفند، اسب، مرغ و حتی انسان بدست می‌آید که از گذشته تاکنون از انواع کودهای حیوانی برای تغذیه گیاهان استفاده می‌شود که این کودها علاوه تامین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه کمک به نفوذپذیری بهتر آب در خاک، تنظیم PH خاک، تخلخل بهتر خاک و افزایش فعالیت میکروبی خاک می‌کنند.
مهمترین نکته در مورد استفاده از کودهای حیوانی این است که این کودها باید پیش از مصرف پوسیده شده باشند در غیر این صورت سبب انتقال بیماری، انتقال تخم علف‌های هرز و گیاهسوزی می‌شوند.
کمپوست
کمپوست نیز نوعی بقایای گیاهی و جانوری است اما بر روی آن فرآیندهای مختلفی انجام شده است و به شکل کود مبدل شده است از مزایای آن می‌توان افزایش کیفیت خاک، جلوگیری از فرسایش خاک، آفت کشی طبیعی و غیره اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: راهنمای انتخاب نهال
کود سبز
یکی از کودهای آلی دیگر، کود سبز نام دارد در واقع کود پیش از کاشت گیاه اصلی در زمین، گیاهی دیگری در زمین می‌کارند اما محصولی از آن برداشت نمی‌کنند و آن را حذف و یا به خاک برمی‌گردانند در واقع گیاهی که به عنوان کود سبز از آن استفاده می‌کنند موجب بهبود شرایط فیزیکی خاک می‌شود و این کار موجب افزایش باروری گیاه یا محصول اصلی خواهد شد.
کود بیولوژیکی (زیستی)
در واقع در ترکیبات کودهای بیولوژیکی یا زیستی از میکروارگانیسم‌های مفید مانند جلبک‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها، میکروارگانیسم‌های موثر EM)) و اکتینومیست‌ها استفاده می‌شود این موجودات هیچ گونه ضرری برای طبیعت نداشته بلکه سبب حاصلخیزی خاک و رشد و نمو بهتر گیاهان می‌شوند.
کود غیر آلی (شیمیایی یا معدنی)
کودهای غیر آلی یا شیمیایی یکی از پرمصرف‌ترین و رایج‌ترین کودها در بین کشاورزان هستند زیرا این کودها کاربرد راحت، میزان مصرف کم، بازدهی بالا و قیمت پایینی دارند این کودها از عناصر معدنی بدست می‌آیند و به راحتی در خاک تجزیه می‌شوند و در دسترس گیاه قرار می‌گیرند که خود این کودها به دو دسته کم مصرف و پر مصرف نیز تقسیم بندی می‌شوند.
کودهای پرمصرف
به کودهایی پرمصرف می‌گویند که عناصر موجود در آن‌ها برای رشد و نمو گیاه ضروری است و گیاه به میزان بیشتری از آن برای رشد نیاز دارد کمبود این عناصر در ابتدا در برگ‌های مسن قابل مشاهده است این کودها شامل:
کود ازت
کود ازت ازت یکی از پرمصرف‌ترین و پرکاربردترین عناصر مورد نیاز گیاهان است که برای تولید شاخ و برگ و سبزینگی گیاه نیاز است و کودهای حاوی ازت به صورت اوره، سولفات آمونیوم، نیترات آمونیوم در بازار به فروش می‌رسد و به کود سفید نیز معروف هستند.
کود فسفر
کود فسفر فسفر یکی از عناصر پر مصرف برای گیاهان به شمار می‌آید زیرا سبب ریشه زایی و افزایش باردهی درختان می‌شود این کود را باید قبل از کاشت در محدود ریشه قرار دارد و معمولا به دو صورت آمونیوم فسفات و مونو فسفات پتاسیم دیده می‌شود و به نام کود سیاه شهرت دارد.
کود پتاسیم
کود پتاسیم موجب مقاومت گیاه در برابر عوامل بیماریزا و رشد کلی گیاه می‌شود از انواع رایج آن می‌توان به کودهای پتاسیم کلرید، پتاسیم سولفات و پتاسیم نیترات اشاره کرد.
کود گوگرد
گوگرد از دیگر عناصر پرمصرف برای گیاهان است که در فعالیت‌های زیستی گیاه همچون ساخت پروتئین‌ها و هورمون‌ها نقش دارد و اکثر خاک‌های کشور با فقر این عنصر روبرو هستند و در خاک‌های قلیایی از کود گوگرد و در خاک‌های اسیدی از جیپس و سولفات کلسیم استفاده می‌شود.
کود کلسیم و منیزیم
در خاک‌های قلیایی کمبود این دو عنصر نیز مشاهده می‌شود که هر کدام دارای نقش‌های مهمی در فعالیت‌های زیستی گیاه دارند از جمله:
منیزیم در ساخت کلروفیل گیاهان، تنفس، فتوسنتز و غیره نقش دارد به منظور جبران کمبود منیزیم از کود سولفات منیزیم استفاده می‌گردد.
کلسیم نیز در استحکام دیواره سلولی، افزایش کیفیت محصول، کاهش ریزش گل، میوه و برگ نقش دارد و از کودهای فسفر دار حاوی کلسیم برای رفع کمبود این عنصر استفاده می‌شود.
کودهای کم مصرف
کودهای کم مصرف حاوی عناصری هستند که برای رشد گیاه لازم و ضروری هستند اما گیاه به مقداری کمی از آن‌ها نیاز دارد و کمبود این عناصر در ابتدا در برگ‌های جوان قابل مشاهده است به عنوان مثال:
کود منگنز
یکی از عناصر کم مصرف کود منگنز است این عنصر در ساخت برخی از آنزیم‌ها و تولید پروتئین نقش دارد و کارشناسان کشاورزی برای رفع کمبود این عنصر کود سولفات منگنز توصیه می‌کنند.
کود بر
عنصر بر در جوانه‌زنی دانه گرده، حرکت قندها، تقسیم سلولی و حرکت برخی از هورمون‌ها نقش دارد برای جبران کمبود این عنصر می‌توان از کود بر یا کولمانیت بهره گرفت.
کود مولیبدن
علائم کمبود مولیبدن در گیاه مشابه با کمبود ازت است و علائمی همچون سوختگی، لوله شدن برگ‌ها و زردی را در گیاه پدید می‌آورد که برای رفع این علائم از کودهای نظیر ملیبدات سدیم یا مولیبدات آمونیوم استفاده می‌کنند.
کود آهن
آهن در فعالیت‌های زیستی همچون تنفس و فتوسنتز نقش دارد و کمبود آن موجب زردی بین رگبرگ‌ها می‌شود که از کلات آهن برای رفع این کمبود بهره می‌گیرند.
کود مس
مس به دلیل این که در ساخت برخی از آنزیم‌ها نقش دارد کمبود آن موجب زردی بین رگبرگ‌ها می‌شود، از کودهای سولفات مس و بردو برای رفع کمبود این عنصر بهره می‌گیرند.
کود روی
عنصر روی در ساخت پروتئین، سیستم‌های آنزیمی و تنفس به کار گرفته می‌شود و کمبود این عنصر سبب ضعیف و باریک شدن برگ‌ها می‌شود و برای کمبود این عنصر می‌توان از کود سولفات روی استفاده کرد.
کود کلر
عنصر کلر در چرخه فتوسنتز نقش دارد و سبب آزاد شدن اکسیژن در این چرخه می‌شود و کمبود آن سبب پژمردگی گیاه می‌شود، کود توصیه شده برای کمبود این عنصر کود کلرور پتاسیم است.
زمان مناسب برای کوددهی نهال تازه کاشته شده
بذر گیاهان حاوی مقداری ماده مغزی برای رشد و جوانه زنی است و تا زمانی که برگ‌های اصلی نهال‌های جوان ظاهر نشده‌اند نیازی به کوددهی نیست (این موضوع برای کاشت نهال انواع سبزیجات و کاشت هسته برخی از درختان میوه صادق است) اما زمان مناسب کوددهی نهال تازه کاشته شده زمانی است که برگ‌های اصلی نهال ظاهر شده‌اند و کوددهی باید برحسب نیاز گیاه و کمبود عناصر غذایی موجود در خاک به میزان و در فواصل مشخص صورت گیرد.
دو نظریه‌ی برای بهترین زمان کوددهی برای نهال تازه کاشته شده وجود دارد این که:
- زمان اول باید مقارن با پاییز و زمستان باشد زمانی که نهال خواب است کوددهی انجام شود که این امر سبب افزایش مقاومت آن در برابر بیماری و سرما می‌شود.
- زمان دوم ابتدای بهار است زمانی که نهال از خواب بیدار شده است و آماده رشد رویشی و زایشی است که در این زمان باید مواد غذایی مناسب در اختیار آن قرار گیرد تا بتواند به خوبی رشد کند.
نحوه‌ی انتخاب کود مناسب برای نهال تازه کاشته شده
مهمترین نکته‌ای که باید برای انتخاب بهترین کود برای نهال تازه کاشته شده انجام گیرد این است که کود مناسب را باید براساس آزمایش خاک و نیاز رشدی نهال انتخاب کرد زیرا نهال تازه کاشته هنوز جوان است و هر گونه کمبود و بیش بود عنصری می‌توانند سبب مرگ و از بین رفتن آن شود بنابراین نیاز است قبل از هر گونه کوددهی آزمایش خاک صورت گیرد سپس در دز مناسب کوددهی صورت گیرد.
اما به طور کلی می‌توان کود نهال‌های جوان به کودی نیاز دارند که سبب ریشه‌زایی سریع‌تر آن‌ها شود یکی از عناصری که سبب ریشه زایی نهال تازه کاشته شده می‌شود عنصر فسفر است فسفر علاوه بر ریشه زایی در فتوسنتز نیز نقش دارد که هر چقدر که سطح فتوسنتز گیاه افزایش یابد موجب رشد و عملکرد بهتره آن می‌شود بنابراین باید از کودهای حاوی فسفر بالا به مقدار مشخص برای کوددهی نهال تازه کاشته شده استفاده کرد.
بررسی بهترین کودها
یکی از سوالات رایج در بین باغداران این است بهترین کودی برای نهال تازه کاشته شده چیست برای پاسخ به این سوال باید به نیاز تغذیه‌ای نهال دقت کرد از میان انواع کودهای مختلف هر کدام تاثیر متفاوتی بر روی رشد نهال دارند که در ادامه رایج‌ترین آن‌ها را شرح خواهیم داد.
بیشتر بخوانید: برنامه کوددهی گیلاس و آلبالو
تاثیر کودهای آلی بر روی رشد نهال تازه کاشته شده
کودهای حیوانی که برای نهال تازه کاشته شده استفاده می‌شوند شامل کود مرغی، گاوی و اسبی و غیره است این کودها سبب بهبود کیفیت خاک و تغذیه گیاه می‌شوند و کودهای آلی که سنتز شده که شامل کودهای حاوی باکتری یا جلبک هستند نیز به رشد رویشی و زایشی نهال کمک می‌کنند.
البته باید میزان مصرف این کودها را با توجه به کیفیت خاک و بر طبق برچسب بر روی قوطی محاسبه شود تا به نهال تازه کاشته شده آسیبی وارد نشود.
تاثیر کودهای شیمیایی بر روی رشد نهال تازه کاشته شده
نهال تازه کاشته شده به عناصری نیاز دارد که ریشه زایی، مقاومت در برابر آفات و بیماری‌ها و رشد رویشی آن را افزایش دهد از همین رو به عناصری مانند فسفر، پتاسیم و نیتروژن نیاز دارد از طرفی نهال به عناصر دیگری مانند گوگرد، آهن، مس و روی نیاز دارد زیرا این عناصر در فعالیت‌های زیستی نهال از جمله ساخت پروتئین و در فتوسنتز نقش دارند.
بنابراین می‌توان گفت نهال تازه کاشته شده هم به عناصر پرمصرف و هم عناصر کم مصرف برای رشد نیاز دارد پس نباید از تاثیر کودهای شیمیایی بر روی رشد نهال تازه کاشته شده غافل شد اما باید با توجه به کمبود عناصر موجود در خاک کود شیمیایی مناسب را برای کوددهی انتخاب کرد.
کود شیمیایی مناسب
یکی از کودهای شیمیایی مناسب کود کامل یا NPK است زیرا در ترکیب آن عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم وجود دارد این عناصر معمولا با نسبت یا دوز مشخص در این کود وجود دارند که معمولا به نسبت 20-20-20 در بازار عرضه می‌شود همچنین از نسبت 10-52-10 (با میزان فسفر بالا) برای نهال تازه کاشته شده نیز استفاده می‌کنند.
میزان مصرف کود شیمیایی
مهمترین نکته‌ای که باید برای مصرف کودهای شیمیایی مد نظر قرار داد میزان مصرف این است که نهال‌های تازه کاشته شده هنوز جوان و ضعیف هستند و اگر بیش از نیاز آن‌ها کوددهی صورت گیرد موجب گیاهسوزی و خشک شدن نهال می‌گردد از همین رو باید برحسب برچسب موجود بر روی کیسه یا قوطی کود میزان مصرف کود شیمیایی را مشخص کرد و معمولا نهال به یک چهارم یک گیاه کامل به کود نیاز دارد.
روش کوددهی مناسب برای نهال تازه کاشته شده
بهترین روش کوددهی نهال تازه کاشته شده باید به گونه‌ای باشد که کود به راحتی و سریع در دسترس نهال قرار گیرد از همین رو کود باید محلول در آب باشد که بتوان از طریق آب آبیاری یا محلول پاشی آن را در دسترس نهال قرار داد، همچنین می‌توان از روش چالکود کودهای های مناسب را در عمق مناسب درمحدوده‌ی ریشه نهال قرار داد.
مقدار مناسب کود برای نهال تازه کاشته شده
علاوه بر نوع، زمان و روش کود مقدار دقیق آن نیز برای کوددهی مهم است در این صورت می‌توان بهترین کوددهی برای نهال تازه کاشته شده انجام داد چنانچه از کودهای شیمیایی برای کوددهی نهال استفاده شود می‌بایست مطابق با اطلاعاتی که بر روی قوطی کود حک شده است میزان کوددهی به طور دقیق محاسبه شود علاوه بر این میزان کوددهی به عواملی زیر نیز بستگی دارد.
- سن، اندازه و نوع نهال
- شرایط فیزیکی و شیمیایی خاک مانند بافت خاک، درصد شوری خاک، PH خاک و غیره
- کیفیت آب شامل میزان، درصد شوری، درصد اسیدیته آب
- شرایط اقلیمی منطقه مانند میزان بارندگی، دمای منطقه، شدت تابش نور خورشید و غیره
با توجه به عوامل فوق باید میزان کود مناسب برای نهال تازه کاشته شده سنجیده شود و باید این نکته را مد نظر قرار داد کمبود یا بیش بود عناصر غذایی هر دو به یک میزان می‌توانند به نهال آسیب وارد کنند و سبب ضعف آن شوند.
نتیجه گیری
به عقیده کارشناسان کشاورزی بهترین کود برای نهال تازه کاشته شده باید مطابق با کمبود عناصر غذایی موجود در خاک و نیاز تغذیه‌ای نهال باشد در غیر این صورت سبب هدر رفت منابع و آسیب به نهال خواهد شد بنابراین باید آزمایش خاک را انجام داد و مطابق نتایج این آزمایش برنامه کوددهی مناسب را تنظیم کرد و از آن جایی که کوددهی اصولی و غیر اصولی می‌توانند تاثیرات مثبت و منفی زیادی به همراه داشته باشد بنابراین برای تنظیم برنامه کوددهی مناسب بهتر است با یک کارشناس مجرب کشاورزی مشورت کرد.تا بتوان بهترین کود برای نهال تازه شده را انتخاب نمود
با عرض سلام و درود من یک هفته پیش ۴تا پاجوش نخل کاشتم میخواستم بدونم چه کودی بهشون بدم با تشکر🙏🏼
سلام وقت بخیر ریشه زا استفاده کنید