9+1 روش برای انتخاب کود مناسب نهال گیلاس

اجداد باغدار ما در گذشته درختان گیلاس را با کودهای حیوانی تقویت می‌کردند اما این گونه کودها جوابگوی تمام نیازهای رشدی این درختان نبود از طرفی طبق تجربه فقط در برخی از زمان ها این کود را در دسترس درخت قرار می دادند و این امر موجب می شد که نتوانند به بالاترین سطح از محصول دست یابند اما امروزه کوددهی طبق اصول و برنامه و با استفاده از انواع مختلفی از کودهای آلی و شیمیایی انجام می شود.

امروزه با توجه به تنوع زیاد کودهای شیمیایی لازم است به شکل صحیح انتخاب و مصرف شوند زیرا در کنار مزیت هایی که این کودها در رشد و باردهی درختان دارند مصرف نادرست آن ها سبب شوری خاک، گیاهسوزی، آلودگی محیط زیست و افزایش هزینه ها می شود بنابراین مهمترین نکته در کوددهی درخت گیلاس می بایست رعایت کرد نحوه ی انتخاب کود مناسب برای رشد آن است که در این مقاله قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم.

نحوه ی انتخاب کود مناسب برای نهال گیلاس

باغداران و پرورش دهندگان گیلاس گاها برحسب تجربه، از روی علائم ظاهری و یا عوامل دیگر اقدام به کوددهی درختان خود می کنند که در ادامه به نحوه ی انتخاب آن ها برای کوددهی درخت گیلاس می پردازیم

1.انتخاب کود بر اساس فصل

یکی از روش های کوددهی که باغداران گیلاس بر حسب تجربه انجام می دهند این است که مطابق با شروع فصل مقداری کود در اختیار درخت قرار می دهند به عنوان مثال در 3 سال نخست کاشت نهال، در فصل پاییز مقداری کود حاوی نیتروژن مثل کود گوسفندی پوسیده به درخت می دهند و در سال های بعد با شروع میوه دهی درخت گیلاس کودهای حاوی فسفر و پتاسیم نیز اضافه می کنند.

در فصل زمستان نیز باغداران از کودهای مختلف برای تقویت گیلاس استفاده می کنند و معمولا کوددهی به روش چالکود انجام می شود تا کود در نزدیکی درخت و در دسترس ریشه قرار گیرد گاهی باغداران در پاییز یا زمستان موفق به کوددهی نمی شوند در این صورت در ابتدای بهار، 2 تا 3 هفته قبل از باز شدن گل ها درختان را تقویت می کنند اما اگر بعد از باز شدن گل ها این کار را انجام دهند موجب افت محصول می شود.

2.انتخاب کود بر اساس نوع خاک

ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک در حفظ و نگهداری عناصر غذایی در خاک نقش مهمی دارند به عنوان مثال خاک سبک و ماسه ای عناصر غذایی کمی دارند و به اصلاح فقیر هستند و نیاز کوددهی بیشتری دارند اما خاک های سنگین از نظر غذایی غنی تر از خاک های سبک هستند اما ظرفیت نگهداری آب و هوا را به خوبی ندارند که می توان در جهت اصلاح بافت آن مقداری کود دامی پوسیده شده به آن افزود.

همچنین اسیدیته خاک یا PH خاک در جذب عناصر غذایی از خاک نقش مهمی دارند و خاک هایی که کمی اسیدی و یا خنثی هستند جذب عناصر غذایی از آن ها توسط ریشه به راحتی انجام می شود و برعکس خاک های قلیایی قابلیت جذب عناصر غذایی در آن ها کاهش پیدا می کند که برای اصلاح این نوع خاک ها می توان مقداری ترکیبات گوگردی یا اسید هیومیک استفاده کرد.

پس می توان گفت میزان و نوع کوددهی برحسب نوع خاک با یکدیگر متفاوت است و نمی توان برای همه انواع خاک ها فقط یک نوع کود استفاده کرد که گاها صرفا بر اساس نوع بافت خاک این روش کوددهی استفاد می شود.

3.انتخاب کود بر اساس علائم ظاهری درخت

برخی از باغداران گیلاس کوددهی را بر اساس رشد رویشی و علائم ظاهری درخت انجام می دهند بدین صورت که:

• میزان رشد شاخه ها را در طی یک سال را بررسی می کنند که این میزان هر ساله برای هر شاخه باید به اندازه 25 الی 37 سانتی متر است اما اگر رشد سالانه شاخه ها به این میزان نباشد و کمتر از 20 سانتی متر در سال رشد کنند اقدام به تقویت درخت می کنند.
• از روی علائم ظاهری برگ ها و یا با بررسی سلامت آن ها، مصرف کود تشخیص داده می شود به عنوان مثال اگر اندازه برگ ها کوچکتر از حالت طبیعی در سال قبل باشد، اگر علائم زردی عمومی یا زردی بین رگبرگ ها دیده شود و یا پیش از پاییز شروع به خزان کنند پس می توان گفت درخت به کوددهی نیاز دارد و معمولا با کودهای حاوی نیتروژن، آهن و یا منیزیم تقویت می شود.
• گاهی رشد رویشی درخت گیلاس مشکلی ندارد اما میزان گل های آن کاهش می یابد یا درصد کمی از آن ها به میوه تبدیل می شوند بنابراین آن را با کود مناسب مانند کود های حاوی فسفر و پتاسیم تقویت می کنند.

4.انتخاب کود بر اساس مراحل رشدی میوه

هر مرحله از رشد درخت نیازهای تغذیه ایی مختص خود دارد و اگر بر اساس این مراحل کوددهی انجام شود نه تنها کود مناسب در اختیار درخت گیلاس قرار می گیرد بلکه از شوری خاک ناشی از مصرف کود اضافی جلوگیری می شود همچنین هزینه ها نیز کاهش پیدا می کنند اما برخی موارد باغداران صرفا در مرحله میوه دهی اقدام به کوددهی می کنند.

5.در زمان تورم جوانه ها

در بهار درختان گیلاس از گل های زیبا و سفید رنگ پوشیده می شوند پس برای اینکه درصد قابل قبولی از این گل ها از طریق گرده افشانی بارور شوند و به میوه تبدیل شوند باغداران با کود های مناسبی نظیر فروت ست درختان گیلاس را تغذیه می کنند این ها کود ها حاوی عناصر مغذی مانند نیتروژن، روی و بور هستند که انرژی لازم جهت تشکیل میوه را فراهم می کنند.

6.در زمان فندقی شدن میوه

گاهی درصدی از گل ها به میوه تبدیل می شوند و تا مرحله فندقی شدن پیش می روند اما درخت قادر نیست انرژی لازم جهت درشت و رسیده شدن آن ها را فراهم کند از همین رو درصدی از این میوه ها ریزش پیدا می کنند که باغداران با استفاده از کود های حاوی پتاسیم بالا این معضل حل می کنند در این مرحله با تقویت درخت میوه ها درشت می شوند.

7.قبل از برداشت

تا قبل از اینکه میوه ها از روی شاخه ها برداشت کنند با مقادیر کود حاوی پتاسیم درخت گیلاس را تغذیه می کنند که این کار اثر مثبتی بر روی کیفیت میوه ها می گذارد.

8.بعد از برداشت

درخت گیلاس همانند دیگر درختان میوه بعد از برداشت ضعیف شده و انرژی خود را از دست می دهد که این امر بر روی باردهی آن در سال بعدی تاثیر می گذارد باغداران به همین منظور درختان گیلاس را بعد از برداشت به خوبی تقویت کرده تا در سال بعد محصول با کیفیت تولید کنند.

9.انتخاب کود و بر اساس سن درخت

برخی از باغداران معتقدند که نهال های جوان گیلاس در همان زمان کاشت با مقادیر کود دامی پوسیده شده تقویت شوند و دیگر تا 5 سال اول رشد نیازی به تقویت و کوددهی ندارند سپس بعد از رسیدن به سن بلوغ و میوه دهی (در سن 3 تا 5 سالگی) باید تقویت شوند و هر چه سن درخت افزایش پیدا کند کوددهی و تقویت آن مهم تر می شود.

بیشتر بخوانید: اثرات کوددهی بر رشد نهال گیلاس 

10.میزان مصرف کود بر اساس قطر تنه

یکی از روش های کوددهی برحسب قطر تنه است بدین شکل که از سطح خاک یک فاصله ی 30 سانتی تا روی تنه ی درخت در نظر می گیرند سپس دور تنه را به کمک متر اندازه گیری می کنند که بر اساس دور تنه، قطر آن را محاسبه می کنند اگر قطر تنه کوچک تر از 15 سانت بود به میزان 600 الی 650 گرم کود به درخت اضافه می کنند اما اگر قطر تنه بیشتر از 15 سانت بود 2.1 کیلو گرم کود به درخت می دهند.

البته این میزان کود را به یکباره به درخت نمی دهند بلکه در 2 یا 3 مرحله در طی اول بهار تا اواسط تابستان به درخت داده می شود و هر سال با رشد و افزایش قطر درخت میزان کوددهی نیز افزایش پیدا می کند.

به عنوان مثال به ازای هر 2.5 سانتی متری که به قطر تنه اضافه می شود 56 گرم کود ازته به میزان کود سال قبل اضافه می گردد بر همین اصل برای درختی با قطر تنه ی 12.5 سانتی، 2.8 کیلو گرم کود از نوع 10-10-10 برای تامین ازت (نیتروژن) افزوده می شود.

نحوه ی انتخاب صحیح کود برای نهال و درختان گیلاس

کوددهی صرفا براساس علائم ظاهری کار صحیحی نیست زیرا ممکن است درخت هیچ گونه علائم ظاهری از خود نشان ندهد اما در انتهای فصل میوه هایی کم و نامرغوب تولید کند و گاهی علائم و لکه های که بر روی درختان ایجاد شده است ناشی از کمبود عناصر غذایی نباشد و ممکن است ناشی از شوری خاک، آفات و بیماری ها و عوامل دیگر باشد که با کوددهی نادرست موجب آسیب بیشتر به درخت می شود.

شاید روش های گفته شده در بالا تا حدی پاسخگو نیازهای تغذیه ایی درخت گیلاس باشد اما به طور یقین نمی توان درخت را به شکل صحیح تقویت کرد و به این ترتیب سبب هدر رفت منابع و آلودگی محیط زیست خواهد شد بنابراین باغداران اگر بخواهند به صورت اصولی به کوددهی باغات خود بپردازند باید قبل از انجام هر کاری خاک باغ خود را مورد آزمایش قرار دهند زیرا کوددهی بدون آزمون خاک نتیجه مطلوبی را به دنبال نخواهد داشت.

در نتیجه بر اساس داده هایی که آزمایش خاک بدست می آورند و اینکه درخت گیلاس در چه مرحله ایی از رشد است و نیازهای تغذیه ایی آن به چه صورت است بهترین روش و نوع کود مناسب برای رشد گیلاس را می توانند انتخاب کنند در نتیجه تنها با آزمایش خاک می توان به درستی نیازهای درخت گیلاس تشخیص داد و براساس نتایج و داده های حاصل از آزمایش برنامه کوددهی را تنظیم کرد.

آزمایش خاک چیست؟

یکی از مهمترین عواملی که در نحوه ی انتخاب صحیح کود برای نهال گیلاس موثر است انجام آزمایش خاک است که باغداران می بایست پیش از استفاده از هر نوع کود شیمیایی خاک باغ خود را مورد آزمایش قرار دهند برای این منظور باید از چندین قسمت مختلف خاک باغ تا عمق 30 سانتی متر نمونه برداری کنند و نمونه ها را جهت بررسی به آزمایشگاه های معتبر خاک شناسی بفرستند.

باغداران بر اساس نتایج حاصل از آزمایش خاک می توانند خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک نظیر بافت خاک، ساختمان آن، درصد عناصر معدنی و آلی خاک، PH خاک، میزان شوری و آهکی بودن خاک و غیره را بدست می آورند و بر اساس این داده ها از کمبودها یا بیش بودهای عناصر مغذی خاک کاملا آگاه می شوند سپس برنامه کوددهی مناسب برای رشد و باردهی گیلاس را تنظیم کنند.

نوع کود مناسب برای رشد نهال گیلاس

حال که با نحوه صحیح انتخاب کود آشنا شدید و با انجام آزمون خاک مقادیر عناصر موجود در آن را بدست آوردید حال لازم است کود مناسب و نقش هر کدام را در رشد و پرورش درخت گیلاس بدانید و برحسب نیاز گیلاس و نتایج آزمون خاک کود مورد نظر را استفاده کنید.

1.کودهای حاوی نیتروژن (ازت)

نیتروژن یکی از عناصر پرمصرف و متحرک در گیاهان است که در رشد رویشی درخت نقش دارد و کمبود آن سبب زردی، رنگ پریدگی و کوچکی برگ های گیلاس می شود و بیش بود آن سبب افت کیفی محصول و تخریب ساختمان فیزیکی خاک می شود از کود های حاوی نیتروژن می توان به کود اوره، کودهای حیوانی و کودهای حاوی آمونیاک اشاره کرد.

2.کود کامل یا NPK

این کود شامل 3 عنصر اصلی و مورد نیاز برای رشد درخت گیلاس است که از عناصر پرمصرف و متحرک که شامل نیتروژن، فسفر و پتاسیم تشکیل شده است که فسفر در میوه دهی و توسعه ریشه زایی و پتاسیم در ایجاد مقاومت در برابر آفات و بیماری ها و پیشگیری از خشکی درخت نقش دارند. این کود به نسبت 10-10-10 یا 20-20-20 می توان در بازار یافت که به صورت آب آبیاری و محلول پاشی مصرف می شود.

3.کود حاوی آهن

آهن یکی از عناصر ریز مغذی و کم تحرک در رشد درختان است که خاک های آهکی و قلیایی از نظر آهن فقیر هستند و کمبود آن سبب زردی بین رگبرگ ها و عدم خوش رنگی یا خوش طعمی میوه های گیلاس می شود این کود قادر است به مدت سه سال در خاک بماند و خود را با میکروارگانیسم های خاک سازگار کند که می توان به صورت محلول پاشی از آن استفاده کرد.

4.کودهای حیوانی

از کوددهای حیوانی مانند مرغی، گوسفندی، و گاوی می توان در ابتدای بهار به صورت چالکود استفاده کرد به شرطی که کاملا خشک و پوسیده شده باشند در غیر این صورت سبب خشکی درخت می شوند این نوع کودها در اصلاح بافت خاک نیز نقش دارند و سبب شده ظرفیت نگهداری آب و هوا را در خاک های سنگین بهبود بخشند این کود نیز قادر است سه سال با میکروارگانیسم های درون خاک سازگاری داشته باشد.

5.کودهای فروت ست همراه با اسید آمینه

کودهای فروت ست حاوی عناصری همچون نیتروژن، بر، روی و پتاسیم است و سبب شده عناصر غذایی لازم جهت رشد در سال آینده در درخت ذخیره شود تا برای فصل رشد بعدی آماده باشد که از اثرات آن می توان به تسریع در فعالیت های درخت، رشد جوانه ها، افزایش گلدهی، افزایش میوه دهی و زودرسی میوه ها اشاره کرد.

اسید آمینه نیز موجب فعالیت بهتر روزنه های هوایی، افزایش مقاومت در برابر تنش های محیطی، افزایش سبزینگی، بهبود در عمل گرده افشانی، افزایش ماندگاری میوه بعد از برداشت و افزایش سرعت رسیدگی میوه ها می شود که این نوع کود را به صورت محلول پاشی در دو مرحله بعد از برداشت محصول و 1 ماه پیش از تورم جوانه ها استفاده می شود.

نتیجه گیری

سال هاست که به اهمیت کوددهی در افزایش رشد و باردهی درختان گیلاس پی برده اند اما نکته مهم نحوه ی انتخاب صحیح و متناسب با نیاز های رشدی درخت گیلاس است که این امر به کمک آزمایش خاک امکان پذیر است که برای کسب اطلاع از نحوه کوددهی می توان در زمان خرید نهال  گیلاس با متخصصان کشاورزی مشورت کرد تا از همان زمان کاشت آن را به درستی تقویت کرد.

یکی از راه های دسترسی به مهندسان و متخصصاصان کشاورزی مراجعه به نهالستان هایی دارای مجوز از سوی سازمان حفظ نباتات است این متخصصاصان در زمینه پرورش و فروش نهال گیلاس سال ها تجربه و تخصص دارند که هر گونه اطلاعاتی را به طور رایگان در اختیار باغداران قرار می دهند.

قیمت نهال های گیلاس این نهالستان به دلیل کیفیت بالا، تولید و عرضه به صورت جزیی و عمده و داشتن تخفیف بسیار برای خرید مناسب است.