در دنیای امروز شاهد پیشرفت های سریع و نوآوری های خلاقانه در تمام حوزه های زندگی بشر هستیم. حوزه‌ی کشاورزی نیز در راستای دستیابی به محصولی با کیفیت به راه کارهای بی نظیر و نوینی دست پیدا کرده است که کشاورزی سنتی را به کشاورزی مدرن مبدل کرده است این امر انقلابی در صنعت کشاورزی به وجود آورده است و سبب افزایش بهره وری از منابع طبیعی نظیر زمین، آب و انرژی و کاهش مصرف سوخت در جهان شده است.
فعالیت‌های باغبانی نیز در این قطار پیشرفت به سرعت در حال حرکت رو به پیش است و از جدیدترین روش ها بر پایه تحلیل و ارزیابی اطلاعات، استفاده از تکنولوژی های سنجش از راه دور، تصاویر ماهواره ای می تواند مدیریت صحیحی در باغ به کار گیرد تا با کاهش هزینه ها به بالاترین سطح کمی و کیفی محصولات دست یابد که این امر سبب شده نه تنها به راحتی بتوان غذای بشر را تامین کرد بلکه به توسعه و رشد اقتصادی کشورها نیز کمک کرد.
روش های نوین باغبانی
در این مقاله قصد داریم روش‌های نوین باغداری را توضیح دهیم که این روش‌ها سبب بهبود کیفیت محصولات و دسترسی راحت تر به غذا و ارتقا سطح زندگی بشر می‌شود.
1)سیستم پیش آگاهی یا Forecasting
پیش بینی شدت وقوع و وسعت آفات و بیماری ها قبل از ظهور آن ها را پیش آگاهی می گویند در این سیستم هفته ها یا ماه ها قبل از اینکه بیماری به وقوع بپیوندد آن را تشخیص می دهند و در این زمان فرصت کافی برای به کارگیری روش های مقابله با بیماری یا آفات وجود دارد همچنین گاهی عدم وقوع یک بیماری را نیز پیش بینی می کنند که در این حالت دیگر نیازی به صرف هزینه برای سمپاشی محصول نیست.
در این روش با استفاده از داده های هواشناسی، اطلاعات کشاورزی، چرخه زندگی آفت، داده های ماهوره ایی، اطلاعات جغرافیایی. و غیره وقوع یا عدم وقوع بیماری را تشخیص می دهند سپس برای کنترل آفات و امراض از مدیریت تلفیقی بهره می برند.
2)مدیریت تلفیقی آفات و بیماری‌ها
زمانی که سطح جمعیت آفات و امراض را به کمک روش های مختلف به زیر سطح زیان اقتصادی رسانده شود به آن مدیریت تلفیقی می گویند در این حالت مصرف سموم شیمیایی کاهش می‌یابد که به دنبال آن خطرات ناشی از مصرف سموم برای انسان و محیط زیست کاهش و سطح کیفی و ارگانیک بودن محصول افزایش می یابد. در مدیریت تلفیقی از روش های زراعی، بیولوژیکی و شیمیایی برای کنترل آفات استفاده می کنند.
3)روش های زراعی
این روش کنترل یکی از ارزان ترین و مناسب ترین روش های کنترل تلفیقی محسوب می شود که با استفاده از نوع بذر، شرایط اقلیمی و ماشین آلات و امکانات کشاورزی انجام می گیرد و بیشتر موجب پیشگیری از وقوع یا طغیان آفات و بیماری ها می شود، روش های کنترل زراعی شامل:
- شخم زدن یا تیلر زدن خاک پای درخت جهت هوادهی و حذف تخم یا شفیره آفات
- حذف علف های هرز درون باغ زیرا محلی برای زمستان گذرانی و تغذیه آفات و امراض هستند.
- کاشت ارقام مقاوم نسبت به آفات و بیماری ها
- استفاده از یخ آب زمستانه در باغ جهت از بین مرحله زمستان گذران آفت و امراض
- معدوم کردن بقایای گیاهی و میوه های سر درخت جهت کاهش جمعیت آفات و امراض
- استفاده از تله های نوری و فرمونی برای کاهش جمعیت آفات قبل از مرحله تخم ریزی
4)روش های بیولوژیکی
این روش با استفاده از دشمنان طبیعی آفات مانند حشرات شکارگر، انگل ها و عوامل میکروبی انجام می گیرد.
- حشرات شکارچی شامل جانورانی هستند که از آفت به عنوان منبع غذایی استفاده می کنند از حشرات شکارگر می توان به خزندگان (مارمولک‌ها و مارها) دوزیستان (قورباغه) پرندگان، بندپایان (بال توری، سوسک، کفشدوزک، عنکبوت و سنجاقک) اشاره کرد
- انگل ها به موجوداتی گفته می شود که بخشی یا تمام مراحل زندگی خود را بر روی آفت سپری می کنند که این امر سبب ضعف یا مرگ آفت خواهد شد.
- عوامل میکروبی به قارچ ها، باکتری ها و ویروس هایی گفته می شود که عامل ایجاد کننده بیماری در بدن آفت به حساب می آیند و سبب ناتوان شدن یا مرگ آن می شوند.
5)روش های شیمیایی
در مدیریت تلفیقی استفاده از سموم شیمیایی در دزها و دفعات مشخص طبق چرخه زندگی آفات و بیماری ها انجام می شود و در حساس ترین مرحله زندگی آن ها سمپاشی صورت می گیرد این روش سبب شده که از مقاومت آفات و امراض نسبت به سموم شیمیایی جلوگیری شود و از طرفی هزینه های خرید سموم و آلودگی های محیط زیست نیز کاهش یابد.
سیستم های نوین آبیاری در باغبانی
در گذشته و در کشاورزی سنتی آبیاری به روش کرتی و غرقابی انجام می شد که در این روش میزان آب مصرفی زیاد و راندمان آن پایین است زیرا تقریبا دو سوم آب آبیاری در زمان انتقال به پای درخت هدر می رود از طرفی احتمال آلودگی آب در زمان انتقال آن بالا ست و با توجه به اینکه در روش های سنتی حجم زیادی از آب در دسترس درخت قرار می گیرد و این امر سبب شده که انتقال امراض مختلف به درخت بالا باشد.
بنابراین به دلیل کمبود و ارزش آب می بایست روش های سنتی با روش های نوین آبیاری جایگزین شوند که این روش های نوین آبیاری شامل موارد زیر است:
1)آبیاری قطره‌ای
در این روش آب به وسیله لوله منتقل می شود و با کمک فشاری بیش از فشار اتمسفر در این لوله ها جریان پیدا می کند و از طریق روزنه هایی خارج می شود و در پای درخت ریخته می شود.در این روش هدر رفت آب به حداقل میزان ممکن می رسد و آب در پای ریشه درخت قرار می گیرد و هزینه های ناشی از نیروی کارگر نیز کاهش می یابد.
مشکل این روش این است که نمک های محلول در آب سبب انسداد روزنه ها و قطره چکان لوله ها می شود که می بایست هر چند وقت یک بار به شستشوی این نمک های اضافی پرداخت.
2)آبیاری زیرسطحی یا تراوایی
این روش آبیاری رطوبت لازم در محیط پیرامون ریشه را فراهم می کند بدون اینکه سطح خاک مرطوب شود در این روش از لوله هایی که جنس لاستیکی یا اسفنج مانند دارند استفاده می کنند که این لوله ها خاصیت مویینگی دارند آن ها را در عمق زمین یعنی نزدیک ریشه درخت تعبیه می کنند تا رطوبت به آرامی در اختیار ریشه قرار گیرد.
این روش مانع از هدر رفت حتی یک قطره آب می شود و می توان کود و سم را نیز از این طریق در دسترس گیاه قرار داد این روش مزایای متعددی دارد که در اینجا به چند مورد آن اشاره می کنیم که شامل: افزایش سطح کمی و کیفی محصولات، صرفه جویی در استفاده از آب، سم و کود، از بین رفتن علف های هرز، کاهش آلودگی محیط زیست، عدم فرسایش خاک.
3)آزمایش خاک
آزمایش خاک یکی از روش های است که باغداران قبل تاسیس باغات میوه می بایست آن را انجام دهد که به کمک این آزمایش از شرایط فیزیکی و شیمیایی خاک که شامل سبک و سنگینی خاک، شوری و PH خاک، درصد عناصر معدنی موجود در خاک، میزان مواد آلی خاک و … آگاه شوند و بر اساس این داده ها بدست آمده درختی متناسب با این شرایط را برای کاشت انتخاب نمایند.
با انجام آزمایش خاک از هدر رفت منابع و هزینه ها جلوگیری می شود به عنوان مثال کوددهی با توجه به کمبودهای خاک صورت می گیرد و دیگر کود اضافی به زمین داده نمی شود که این امر از شوری خاک و مسمویت درخت جلوگیری می کند. این آزمایشات می بایست توسط کارشناسان و مهندسان کشاورزی و در آزمایشگاه های تخصصی و معتبر خاک انجام گیرد.
4)کشت محصولات باغی با راندمان بالا
در باغدارانی نوین کاشت محصولاتی که ارزش اقتصادی بالا دارند، نیاز رشدی آن ها کم است از طرفی سازگاری بالایی با اقلیم منطقه دارند برای کاشت مورد استفاده قرار می گیرند به عنوان مثال در کشور ما به دلیل معضل کم آبی و گرما و شور بودن بخشی از اراضی کشور کاشت گیاهانی نظیر پسته، بادام، گل محمدی و زیتون باید جایگزین محصولاتی با نیاز آبی زیاد شوند.
5)کشت محصولات باغی به روش گلخانه ای
یکی از روش های نوین باغبانی که هم اکنون در کشور در حال اجرا است کاشت برخی از محصولات باغی گرمسیری در محیط گلخانه است و به دلیل اینکه این محصولات نیاز به رطوبت و گرمای زیاد دارند کاشت آن ها در گلخانه امکان پذیر است با این روش محدودیتی در کاشت برخی از محصولات وجود نخواهد داشت.
به عنوان مثال می توان این محصولات را در مناطق سردسیری پرورش داد به شرطی که این مناطق سرمای بیش از حد نداشته باشند زیرا هزینه های گرمایش گلخانه افزایش می یابد.
معمولا میوه های استوایی نظیر آناناس، پاپایا و موز در محیط گلخانه پرورش می دهند از مزایا این روش که می توان به آن اشاره کرد بازدهی بالا، هزینه داشت و نگهداری پایین و به دلیل داشتن قامت بلند این محصولات سبب ایجاد سایه ایی خوب برای دیگر محصولات درون گلخانه است.
6)باغداری مکانیزه
امروزه در صنعت کشاورزی تمام مراحل کار به سمت مکانیزه شدن در حال حرکت است و در بخش باغبانی از مرحله کاشت تا برداشت میوه با کمک ماشین آلات کشاورزی انجام می گیرد به نحوه ی که از همان ابتدا یعنی حفر گودال ها جهت کاشت نهال به کمک ماشین آلات انجام می شود، سمپاشی درختان با کمک پهباد ها انجام می گیرد و برداشت محصولات نیز کاملا مکانیزه و بدون دخالت دست انجام می گیرد.
روش مکانیزه برداشت بر خلاف برداشت دستی یا سنتی از افت کمی و کیفی محصول جلوگیری می کند و هم اکنون در کشورهای پیشرفته دنیا برداشت محصولاتی نظیر آلو، انگور، گیلاس و شلیل با استفاده از ماشین های برداشت انجام می گیرد این روش بر اساس خاصیت ارتعاشی و تماسی انجام می شود و برخی از این ماشین آلات بسیار پیشرفته هستند و کاملا هوشمندانه محصولات باغی را برداشت می کنند.
7)استفاده از تصاویر ماهواره ایی در باغبانی
تصاویر ماهواره اطلاعات مهم و کاربردی در حوزه جغرافیای و کشاورزی در اختیار متخصصان کشاورزی قرار می دهد از جمله :
- امروزه از این تصاویر برای تهیه نقشه به منظور تشخیص بهترین محل برای احداث باغ استفاده می شود.
- علاوه بر این به کمک تصاویر ماهواره ایی می توان تغییرات اقلیمی منطقه را مانند وقوع باران و برف و خشکسالی را تشخیص داد و تمهیدات لازم را به کار گرفت تا از خسارت های ناشی از این پدیده ها را به حداقل میزان ممکن رسانید.
- با کمک این تصاویر می توان مناطقی که قابلیت رشد انواع مختلف گیاهان دارند شناسایی کرد سپس اقدام به کاشت کرد که این امر سبب کاهش هزینه ها در سطح کلان خواهد شد.
- به کمک ارزیابی این تصاویر و داده های مختلفی مثل دما، رطوبت و نیازهای رشدی محصول می توان قبل از کاشت میزان تولید آن را پیش بینی کرد.
- با استفاد از پردازش این تصاویر می توان شاخص های کمی و کیفی در تولید محصولات باغی را برآورد کرد.
- با کمک این تصاویر و شاخص های پوشش گیاهی می توان مناطق مستعد وقوع آفات و بیماری ها را تشخیص داد و اقدامات لازم جهت کنترل آن ها را به کار گرفت.
8)محصولات ارگانیک
سال ها است که بحث سالم و ارگانیک بودن محصولات باغی مورد توجه قرار گرفته است که مصرف کود و سموم شیمیایی به حداقل میزان ممکن برسند و یا کلا حذف شوند اما برای رسیدن به این هدف مهم نیاز است از روش های نوین باغبانی مانند مدیریت تلفیقی، کاشت ارقام مقاوم، استفاده تصاویر ماهواره ای، آنالیز خاک و …بهره بود تا بتوان آفات و امراض را کنترل کرد و مصرف سموم را کاهش داد.
جمع بندی
در دنیای امروز اگر بخواهیم به همان سیستم سنتی به کاشت و باغداری بپردازیم غیر از هدر رفت منابع و افت محصولی چیزی عایدمان نخواهد شد بنابراین می بایست از همان ابتدا بر اساس اطلاعات به روز دنیا در زمینه باغداری تصمیم به احداث باغ بگیریم و در زمان خرید نهال دقت کنیم ارقام مقاوم پربازده را برای کاشت انتخاب کنیم.
البته لازم به ذکر است این ارقام را می بایست از نهالستان های معتبر و دارای مجوز تهیه شوند زیرا آن ها در هنگام فروش نهال به صورت کتبی این ضمانت را می دهند که این ارقام مقاوم و اصلاح شده هستند و از کیفیت بالایی برخوردارند در واقع دارای شناسنامه هستند از همین رو قیمت نهال های شناسنامه دار شاید بالاتر از دیگر نهال ها باشد اما به دلیل بازدهی بالا واقعا ارزش خرید و سرمایه گذاری دارند.
با سلام من حدود ۵ الی ۶ ساله که از پالیز نهال انواع نهال های درختان را خریداری کرده ام و الان که درختان به بار دهی رسیده اند