نهال زیتون

نهال زیتون انواع متفاوتی دارد و همچنین بسته به نوع های متنوع آن طعم های متفاوتی هم دارد. زیتون گیاهی نیمه گرمسیری است و در مکان هایی که یخبندان های شدید زمستانه وجود نداشته باشد می توان اقدام به احداث نهالستان زیتون نمود.

این میوه خوش طعم و پر خاصیت همیشه سبز است و برگ های آن هر 2 تا 4 سال یکبار خزان می کنند. برگ ها سبز تیره متقابل و ابعاد آنها در واریته های مختلف متفاوت می باشد رنگ سطح فوقانی برگ ها سبز تیره و پوشیده از یک لایه بافت مومی و در سطح تحتانی کرک های ستاره ای نقره ای وجود دارد.

این دو عامل موجب کاهش تبخیر رطوبت و افزایش توان مقاومت در مقابل خشکی و گرما می شود. گل های زیتون معمولا دیرتر از گل های سایر درختان میوه شکوفا می شوند. گل ها خوشه ای و هر خوشه از خوشه چه هایی تشکیل شده اند که دارای 8 تا 25 گل است.

رنگ گل ها سفید صدفی و دارای چهار گلبرگ و چهار کاسبرگ 2 پرچم و مادگی 2 خانه ای هستند. گل های نهال زیتون دو نوع هستند. گل های کامل که دارای اندام های نر و ماده هستند و گل های ناقص که فقط اندام نر دارند تعداد گل ها فوق العاده زیاد است. به گونه ای که اگر 1 تا 3 درصد گل ها به میوه تبدیل شوند باردهی مناسب و اقتصادی خواهید داشت.

خاک مناسب کاشت نهال زیتون

درخت زیتون شرایط این را دارد تا در هر خاکی بروید، به شرط آن که زیاد مرطوب و یا خیلی خشک نباشد. کاشت زیتون در خاک های هوموسی و قابل نفوذ بهترین گزینه است، همچنین این گیاه خاک های قلیایی را دوست دارد و حتی اگر تا اندازه ای در این خاکها آهک وجود داشته باشد برای رشد آن بسیار مناسب است.

در زمان کاشت زیتون تأکید بر pH خاک و زهکشی آن می باشد، زیتون در خاک هایی قابل کشت است که pH  آنها حدود 2 باشد. در باغات زیتون سنگ های آهکی و غیره فراوان یافت می شوند. توجه داشته باشید که رشد زیتون در مناطقی با اقلیم مناسب اما pH بیشتر از ۵ امکان پذیر نمی باشد.

زیتون نسبت به زهکشی ضعیف خاک بسیار حساس است و این حالت زمانی اتفاق می افتد که در خاک حالت آب گرفتگی وجود داشته باشد. بنابراین در خاک های سنگین سیستم زهکشی آب یک نیاز اولیه برای کاشت می باشد.

همچنین شیب ملایم زمین به زهکشی خاک آن کمک می کند. برای کاشت زیتون بافت خاک لومی شنی با زهکشی مناسب توصیه می شود. در زمین های عمیق و حاصلخیز رشد درخت زیتون زیاد تر می شود و تولید محصول کاهش می یابد. همچنین کاشت زیتون در خاک های سنگلاخی کم عمق منجر به تولید محصول کمتر می شود.

شوری خاک

مقاومت زیتون نسبت به شوری در حد متوسط است. شوری خاک در ناحیه ریشه در دمای 25° سانتی گراد نباید بیش از 8000 میکروموس باشد. نهال زیتون در برابر آبی که شوری آن تا حدود 3 گرم در لیتر است مقاومت می کند.

اما توصیه می کنیم شوری آب آبیاری کمتر از ۲ گرم در لیتر باشد، همچنین در مناطق خشک بدون بارندگی کافی، شوری آب باید از این حد هم کمتر باشد.

افزایش شوری موجب افزایش فشار اسمزی محلول خاک، ناتوانی گیاه در جذب آب و مواد غذایی، افزایش سدیم تبادلی به میزان بیش از 15 درصد و تشکیل خاک های قلیایی با زهکش بسیار ضعیف می گردد که برای باردهی درخت زیتون بسیار مضر است.

شرایط محیطی نهال زیتون

درخت زیتون مناسب کاشت در مناطقی با آب و هوای مدیترانه ای می باشد. این گیاه در آب و هوای معتدل رشد می کند و در آفتاب سوزان و سرمای سخت نیز صدمه می بیند.

برای تولید و برداشت محصول خوب، زیتون نیازمند تابستان گرم و زمستان سرد می باشد. گرمای بیش از 40 درجه و سرمای بیش از 10- درجه به نهال زیتون آسیب می زند.

رطوبت و نیاز آبی

با این که زیتون نسبت به خشکی مقاومت خوبی دارد اما برای تولید محصول خوب نیاز به آب کافی می باشد، در غیر این صورت محصول درخت کم خواهد شد.

نهال زیتون در زمان گلدهی و هم چنین تشکیل میوه در اواخر بهار و همچنین در زمان افزایش اندازه میوه در طول تابستان، نیاز به آبیاری کافی دارد. برای تولید زیتون های کنسروی با اندازه مناسب، نیاز آبی زیتون برابر با نیاز آبی مرکبات است.

بارندگی mm 1200-1000  به شرط توزیع یکنواخت در طی سال برای آبیاری زیتون درکشور هندوستان کافی شناخته شده است در حالی که بارندگی mm 800-500 را در استرالیای جنوبی با شرط غالب بودن بارندگی در تابستان کافی است.

در نواحی مدیترانه ای و حاشیه دریای مدیترانه، برای یک هکتار زیتون کاری معمولا mm 7500 آب یا mm 750 بارندگی مورد نیاز است. به همین دلیل در مناطق مذکور به منظور افزایش عملکرد در طی ماه های تابستان زیتون را آبیاری می کنند.

همچنین ریزش طولانی مدت باران در طی زمان گلدهی موجب کاهش گرده افشانی و کاهش به بار نشستن میوه می گردد، اما ریزش باران پس از تشکیل میوه موجب تسریع در تکامل میوه می شود.

درخت زیتون نسبت به رطوبت محیط حساسیت دارد لذا از کشت آن در مجاورت دریا باید خودداری شود؛ زیرا رطوبت زیاد و مداوم موجب رشد پارازیتها به خصوص امراض قارچی می شود.

در پرتغال کاشت این درخت را کمتر از ۱۰ کیلومتری ساحل اقیانوس مجاز نمی دانند. وجود مه در زمان شکوفایی گل ها موجب ریزش گل ها می شود، همچنین در تابستان های بسیار خشک تعداد زیادی از میوه ها ریزش خواهند نمود با این حال آبیاری هر ۳ هفته یک بار از این عارضه جلوگیری می نماید.

مدیریت آبیاری و کوددهی باغات زیتون

نهال زیتون مقاومت نسبی به خشکی خاک دارد و در مناطقی که میزان بارندگی سالانه 300 میلی متر دارند می تواند به صورت دیم کشت شود. درخت زیتون برای رفع کامل نیاز آبی به حدود 600 تا 800 میلی متر بارندگی سالانه نیاز دارد.

هر درخت بالغ زیتون برای رشد کافی و افزایش کیفیت روغن، در طول فصل رشد بین 1700 تا 2400 لیتر آب نیاز دارد. تنش آبیاری از بهمن تا خرداد ماه می تواند نمو جوانه های گل، شکوفه دهی، تشکیل میوه و رشد شاخساره ها را با اختلال روبرو سازد.

کمبود رطوبت خاک بین خرداد تا مرداد ماه می تواند سبب کوچک ماندن میوه و چروکیدگی آن شود. تنش آبی در طی شهریور ماه نیز سبب کاهش کیفیت و اندازه میوه می شود.  آبیاری منظم باغ زیتون سبب کاهش پدیده تناوب باردهی می گردد.

آبیاری بیش از حد درختان باعث رشد اضافی می شود که در این صورت نیاز به هرس بیشتر و افزایش هزینه کارگری است و همچنین باعث کاهش کیفیت روغن می شود. آبیاری مناسب سبب بهبود اندازه میوه و افزایش کمیت و کیفیت روغن می گردد.

درختان زیتون به سطح بالای آب زیر زمینی حساس هستند در این مناطق بایستی زهکشی به خوبی انجام شود.

برای انجام مدیریت تغذیه ای باغات زیتون قبل از هر چیز انجام آنالیز دقیق آب، خاک و برگ ضروری است. هر 100 کیلوگرم محصول زیتون حدود 900 گرم ازت، 200 گرم فسفر، 1000 گرم پتاس از خاک جذب می کند.

آفات و بیماری های نهال زیتون

مهم ترین آفات نهال زیتون عبارتند از:

• شپشک های زیتون (شپشک سیاه، شپشک قهوه ای، شپشک سفید، شپشک بنفش)
• سپردار بنفش
• پسیل زیتون: پسیل ها در روی برگها مستقر شده و از شیره گیاه تغذیه می کنند.
• مگس زیتون: لارو این مگس از میوه تغذیه نموده و موجب ریزش آنها می شوند.
• کنه زیتون
• تریپس زیتون
• شب پره جوانه خوار زیتون
• شب پره چوبخوار زیتون
• کرم خراط

مهم ترین بیماری های زیتون عبارتند از:

• پژمردگی ورتیسیلیومی زیتون
• لکه طاووسی زیتون: در سطح بالایی برگ ایجاد خسارت می کند و با زرد شدن آن موجب ریزش برگ می شود. عامل بیماری ابتدا در روی برگ لکه های روغنی شفاف و تیره ایجاد می کند.
• گره زیتون
• نماتد های زیتون (نماتد های مولد زخم و نماتد های مولد گره ریشه)
• پوسیدگی ریشه زیتون
• پوسیدگی طوقه زیتون
• سفیدک پودری زیتون
• سرطان زیتون: این باکتری از طریق زخم روی پوست وارد بافت گیاه می شود و در برگهای جوان تولید گال می نماید. در مرحله بعد برگها زرد شده و ریزش می نمایند. این باکتری هم چنین می تواند در تنه و حتی در ریشه نیز فعالیت نموده تولید گال نماید.

گلدهی و گرده افشانی درختان زیتون

گلدهی در نهال زیتون در اوایل زمستان انجام می شود. اگر چه برخی معتقدند زمان گلدهی در زیتون ابتدای تابستان تا اواسط زمستان است. اما پژوهش های مختلف نشان می دهد که در درختان پر محصول، معمولا گلدهی از ماه آذر آغاز و تا بهمن ماه ادامه دارد ولی در درختان کم محصول ممکن است از اوایل مهر ماه آغاز گردد.

درجه حرارت مهم ترین عامل در گلدهی زیتون است. تغییر تدریجی درجه حرارت از 2 درجه به 19 درجه سبب حداکثر گلدهی می شود. در بعضی ارقام نیز دمای ثابت 13 درجه سبب تحریک گلدهی می شود.

تمایز جوانه های گل زیتون کمی قبل از بازشدن آن ها در اوایل بهار صورت می گیرد. فرآیند تمایز یابی حدود 4 هفته طول می کشد. گل های زیتون نسبت به سایر درختان میوه معمولا دیرتر باز می شوند. گل ها معمولا روی شاخه یکساله تشکیل می شوند.

تلقیح گل ها بیشتر بوسیله باد انجام می گیرد به همین دلیل به زیتون یک گیاه آنموفیل (گرده افشانی بوسیله باد) هم گفته می شود. اگر چه گل زیتون شهد یا نکتار تولید نمی کند و رنگ گل برای حشرات جذاب نیست  اما در صورت عدم وجود سایر باغات میوه، حشرات نیز می توانند در تلقیح گل ها نقش ایفا نمایند.

زیتون از جمله درختان میوه ای است که تا حدودی ناسازگاری گرده افشانی دارد. بدین معنی که گل های یک رقم قادر به تلقیح یکدیگر نیستند. خود ناسازگاری در زیتون همیشه تحت تاثیر ژنتیک نیست بلکه درجه حرارت محیط نیز نقش مهمی در سازگاری گرده و مادگی یک رقم ایفا می کند.

به هر حال در هنگام احداث باغ بایستی به کشت بیش از یک رقم زیتون و از طرفی کشت ارقام سازگار توجه نمود.

فواصل کاشت

تراکم کاشت نهال زیتون بستگی به فاکتورهای متعددی از جمله میزان بارندگی یا آب آبیاری و در دسترس، شرایط آب و هوایی منطقه، رقم و مدیریت باغ دارد. در ایران تراکم 100-200 درخت در هر هکتار کاشته می شود. در استرالیا در خاک با زهکشی خوب تراکم حدود 300 درخت در هر هکتار توصیه می شود و در زمان بارندگی کمتر و یا محدودیت آب آبیاری تراکم 200 درخت در هر هکتار توصیه می شود.

در برخی مناطق نیز تراکم دو برابر حد فوق مورد استفاده قرار می گیرد و پس از چندین سال زمانی که درختان متراکم شوند به طور یک در میان درختان را ریشه کن می نمایند.

هرس کردن نهال زیتون

نهال زیتون را معمولا هرس نمی کنند و فقط به حذف و قطع شاخه های خشک و زاید می پردازند و سعی می کنند که درخت از حد معینی طویل تر نشود.

اما از آن جایی که میوه همیشه روی شاخه های سال قبل یعنی شاخه های یک ساله ظاهر می شود، مقدار میوه را به نحوی تنظیم می نمایند که میوه در همان شاخه های جوان که در سال بعد حامل میوه خواهد بود نیز رشد و نمو نمایند، به دلیل آن که میوه زیاد مانع پیدایش و رشد این شاخه ها می شود.

برای این منظور یعنی تبدیل جوانه به شاخه جوان علاوه بر تنظیم مقدار میوه ممکن است که جوانه انتهایی هر شاخه را نیز حذف کرد تا جوانه های مورد نظر باز شده و نمو پیدا کنند.

جوان کردن درخت زیتون

درخت زیتون پس از 15 تا 20 سال محصول دادن پیر و کم حاصل می گردد برای جوان نمودن آن شاخه های اصلی را قطع می نمایند و از شاخه های جوانی که از روی تنه درخت می روید، شاخه های اصلی تازه تشکیل می دهند.

این طرز عمل را هر 15 تا 40 سال یک مرتبه تکرار می کنند. ولی باید در نظر داشت که بیش از 4 یا 5 مرتبه نمی توان این عمل را انجام داد و پس از این مدت باید درخت را به کلی عوض نمود.

[sc name=”faq-zeyton” ][/sc]

[sc name=”star-zeytun” ][/sc]