نهال زرشک

غذاهای خوشمزه ایرانی در همه جای دنیا زبانزد خاص و عام است. اما زرشک پلو با مرغ سردمدار آنهاست. این غذای سنتی و مجلسی را اغلب وقتی مهمان داریم بر سر سفره‌ها می‌بینیم. رنگ خوش آب و لعاب زرشک به همراه زعفران ، به برنج و مرغ جانی دوباره می‌بخشد و عطر آن سرتاسر کوچه را پر می‌کند. جالب است بدانید  بهترین نهال زرشک در ایران پرورش می یابد و بار دیگر این محصول نام ایران را در دنیا بر سر زبان ها انداخته است.

در مقاله ای که پیش رو دارید کلیه مراحل کشت زرشک را به همراه نکات مهم و کاربردی به شما عزیزان آموزش خواهیم داد. پرورش این محصول ترفندهای ریز و مهمی دارد که باتجربه‌ترین افراد در مواجهه با آن از اطلاعات کافی برخوردار نیستند. ما در نهالستان پالیز این تجربیات را به رایگان در اختیار شما قرار می‌دهیم پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

تاریخچه و مشخصات کلی درخت زرشک

زرشک برای اولین بار در سال 1864 به عنوان یک گیاه زینتی به اروپا و آمریکا معرفی شد. اما در ایران سابقه ای دیرینه دارد. ایران بزرگترین کشور تولیدکننده بهترین نهال زرشک در جهان می‌باشد و استان خراسان جنوبی 97 درصد زمین‌های کشت این محصول را دارا می‌باشد. قائنات و زیرکوه معروف‌ترین شهرهای تولید زرشک در خراسان جنوبی هستند. این محصول اغلب در مناطق جنوبی کشت می‌شود زیرا شرایط خاک و آب و هوای گرم را تحمل می‌کند و به حداقل نگهداری نیاز دارد.

زرشک‌ها شاخ و برگ‌های خیره کننده ای دارند که از زمان رشد تا برداشت می‌توانند سبز روشن ، قرمز و سیاه باشند و طیف رنگ‌های پاییزی را در طول فصل بپوشانند. قرمز، نارنجی و شرابی گزینه‌های رنگی محبوبی از بهترین نهال زرشک هستند که برای رشد در باغ‌های خانه در دسترس هستند.

این درختچه‌ها می‌توانند از 1 تا 5 متر ارتفاع داشته باشند و در آفتاب یا سایه رشد کنند. آنها بادوام و عموماً مقاوم به بیماری هستند و به راحتی خشکی و خاک ضعیف را تحمل می‌کنند.

زرشک در غذاهایی مانند زرشک پلو و برای طعم دادن به بسیاری از انواع آب نبات و تنقلات بکار می رود. همچنین آب زرشک به عنوان یک نوشیدنی خوشمزه برای رقیق کردن خون و مشکلات فشار خون استفاده می‌شود.این گیاهان برای بیش از 2500 سال مورد استفاده دارویی قرار گرفته اند. امروزه، یک درمان رایج برای شرایطی مانند سوزش سر دل و مشکلات گوارشی هستند.

عمر مفید درخت زرشک حدودا 85 سال است. این درخت در 5 سال اول باردهی ندارد اما از سال پنجم شروع به باردهی می‌کند. بین سال‌های 14 تا 25 سالگی اوج باردهی اقتصادی زرشک است و سال به سال با رشد بیشتر میوه‌های آن بیشتر می‌شود.

ارقام مهم نهال زرشک

اگر به دنبال بهترین نوع نهال زرشک هستید ما زرشک پلویی ، پفکی ، زرشک بی دانه و زرشک بیرجند را به شما معرفی می‌کنیم. اما با اینحال انواع ارقام نهال زرشک با توجه به تقاضای بازار و شهرهای مختلف وجود دارند و کشت می‌شوند. ارقام نهال زرشک که در ایران پرورش می‌یابند به شرح ذیل است:

• زرشک کارتاجینا
• داروینی
• فورتونئی
• زرشک پیوندی
• ژولیانه
• زرشک سیاه بی دانه
• ولکاریس
• و …

آب و هوا، نور و دما برای کاشت نهال زرشک

بوته‌های زرشک باید در آفتاب کامل یا نیمه سایه کاشته شوند. هرچه منطقه رشد گرمتر باشد، باید سایه بیشتری برای درختچه‌ها ایجاد کنید  تا از سوختن برگها جلوگیری شود.

طرز کاشت نهال زرشک

هنگام کاشت بهترین نهال زرشک را تهیه کنید. چاله ای حفر کنید که حداقل سه برابر عرض و عمق ظرف قبلی باشد. مقداری کود آلی و ماسه را برای بهبود باروری و زهکشی مخلوط کنید. اگر در خاکی با زهکشی خوب و مرطوب با باروری متوسط ​​کاشت می‌کنید، این کار ضروری نیست.

دقت کنید که هنگام برداشتن گیاه به ریشه آسیب نرسانید.ریشه‌ها را شل کنید و گیاه را در خاک قرار دهید تا قسمت بالای ریشه در سطح زمین یا کمی بالاتر از آن قرار گیرد. گیاه را آبیاری کنید. حداقل و حداکثر دما برای کاشت نهال زرشک 15 الی 20 درجه است تا بهترین محصول به بار بنشیند.

خاک مناسب جهت کاشت زرشک

اگر بهترین نهال زرشک را از مراکز معتبر خریداری کنید دیگر نباید در مورد نوع خاک حساس باشید، اما خاک با زهکشی نسبتا خوب الزامی است. مانند گیاهان دیگر ، خاکی که دائما مرطوب یا خیس است، منجر به پوسیدگی ریشه و آفات و بیماری‌های نهال زرشک می‌شود. بنابراین اطمینان از زهکشی خوب در این گیاه را مد نظر داشته باشید.

نحوه آزمایش زهکشی خاک

اگر در مورد زهکشی خاک در منطقه ای که قصد کاشت نهال زرشک دارید مطمئن نیستید، ارزش آن را دارد که قبل از کاشت برای آزمایش زهکشی وقت بگذارید. برای آزمایش زهکشی خاک، گودالی به عرض 30 سانتی متر در عمق 30 سانتی متر در منطقه کاشت حفر کنید. گودال را با آب پر کنید و بگذارید تخلیه شود.  بعد از تخلیه دوباره آن را با آب پر کنید، مدت زمانی طول می‌کشد تا  آب تخلیه شود. در خاک با زهکشی خوب، سطح آب با سرعت حدود 2.5 سانتی متر در ساعت تخلیه می‌شود. در موارد سریعتر، مانند خاک‌های سست و شنی، خشکی خاک را نشان می‌دهد. سرعت پایین‌تر نشان‌دهنده زه‌کشی ضعیف خاک است .

pH  خاک

کاشت نهال زرشک در خاک اسیدی و کمی قلیایی بهتر است . در این خاک ها ph  بین  6 تا 7.5 متغیر است.  اغلب ph خاک‌های خوب و معمولی بین رنج  6 تا 7 قرار دارد.

نحوه آزمایش pH خاک

pH  خاک اندازه گیری قلیایی یا اسیدیته خاک است و در مقیاس 1 تا 14 اندازه گیری می‌شود. ph 7 به عنوان علامت خنثی در نظر گرفته می‌شود. هر مقیاسی کمتر از 7 نشان دهنده شرایط خاک اسیدی و هر اندازه بالاتر از 7 نشان دهنده قلیایی بودن است.

اگر در مورد PH خاک خود و مناسب بودن یا نبودن آن برای کاشت نهال زرشک مطمئن نیستید، بهتر است PH خاک را در منطقه کاشت آزمایش کنید. شما می‌توانید به سرعت pH خاک را با یک پروب تستر PH ارزان قیمت آزمایش کنید. برای افزایش PH (قلیایی بیشتر) می‌توانید سنگ آهک گلوله شده را به خاک اضافه کنید. برای کاهش pH (اسید بیشتر) می‌توانید از گوگرد خاک، سولفات آلومینیوم یا آهن کلات استفاده کنید. افزودن کمپوست آلی به خاک یا استفاده از کمپوست به عنوان مالچ نیز می‌تواند به افزایش اسیدیته و حفظ شرایط خاک اسیدی برای کاشت بهترین نهال زرشک کمک کند.

کود دهی

کودهی نهال زرشک را در اواخر زمستان یا اوایل بهار با کود درختی یا یک کود گیاهی طبیعی و ارگانیک تغذیه کنید. قبل از استفاده از کود، همیشه دستورالعمل‌های روی برچسب محصول را به دقت بخوانید و دنبال کنید.

کوددهی معمولا ضروری نیست . با این حال، افزودن یک لایه از مالچ ارگانیک مانند خرده‌های چوب یا کاه در زمان کاشت می‌تواند به حفظ رطوبت و جلوگیری از علف‌های هرز کمک کند.

نیاز آبیاری در زمان کاشت

پس از کاشت بهترین نهال زرشک ، خاک را در عمقی که با ارتفاع ریشه برابر است، آبیاری کنید. برای افزایش استحکام ریشه، تحریک و رشد بیشتر ریشه، می‌توانید به نهال زرشک محلول محرک ریشه را اضافه کنید. این کار باعث می شود درختچه های زرشک قوی تر و سرسبزتری را داشته باشید. آبیاری نهال زرشک اگر در فصل خواب زمستان کاشته شوند کمتر است. بنابراین، در زمستان بیش از حد نیاز آبیاری لازم نیست.

نیاز آبیاری در طول اولین فصل رشد

در خاک متوسط ​​ ، نباید هر روز نهال زرشک تازه کاشته شده خود را آبیاری کنید.  این باعث ایجاد شرایط خاک مرطوب می‌شود که می‌تواند منجر به پوسیدگی ریشه و سایر بیماری‌های مضر گیاه شود. در صورت عدم وجود بارندگی کافی، فقط در صورت نیاز آبیاری نهال زرشک را انجام دهید تا ریشه و خاک اطراف آن کمی مرطوب بماند.

به خاطر داشته باشید که آبیاری عمیق به دفعات کمتر و اجازه دادن به خشک شدن خاک قبل از آبیاری مجدد، بسیار بهتر از پاشیدن آب هر روز روی گیاهان است. درختچه‌هایی که در فصل خواب زمستانی کاشته می‌شوند، به دلیل اینکه به طور فعال رشد نمی کنند و تبخیر بسیار کندتر است، به آب بسیار کمتری نیاز دارند. بنابراین، بیشتر مراقب باشید که در زمستان بیش از حد آبیاری نکنید.

نیاز آبیاری بعد از استقرار

زمانی که زرشک استقرار می‌یابد بسیار مقاوم به خشکی است.  آبیاری بهترین نهال زرشک فقط در دوره‌های خشکسالی در تابستان مورد نیاز است. اگر در طول خشکسالی شاهد پژمرده شدن یا افتادن برگ‌ها از گیاه بودید، می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که گیاهان نیاز به آبیاری عمیق دارند.

هنگام آبیاری با سیستم خودکار، بهتر است تایمر را در ساعات اولیه صبح تنظیم کنید . در غیر اینصورت می‌تواند منجر به شروع قارچ و سایر بیماری‌های شاخ و برگ شود. در چند هفته اول پس از کاشت، رطوبت خاک را مرتبا بررسی کنید و در صورت لزوم زمان آبیاری را تنظیم کنید تا خاک مرطوب بماند.

هرس نهال زرشک

در صورت کاشت بهترین نهال زرشک ، هرس نهال زرشک ضروری نیست. بوته‌های زرشک باید به شکلی نسبتا یکنواخت و فشرده رشد کنند.با این حال، اگر می‌خواهید به درخت شکل بدهید یا شاخه‌های مرده و بیمار را جدا کنید، می‌توانید هرس کنید.

سعی کنید هرس نهال زرشک را به حداقل برسانید. اگر برای شکل‌دهی  درخت را هرس می‌کنید، این کار را فقط چند بار در سال انجام دهید، به طور ایده‌آل در طول زمستان یا پاییز پس از میوه‌دهی گیاه بهترین زمان هرس است. اگر چوب‌های مرده و بیمار را جدا می‌کنید، می‌توانید این کار را در تابستان یا زمستان انجام دهید.

روش‌های تکثیر نهال زرشک

چند راه برای تکثیر نهال زرشک وجود دارد، از جمله از طریق بذر و ریشه زایی قلمه.

بذر

اگر قصد دارید این گیاه را از طریق بذر پرورش دهید، می‌توانید در هر زمانی از سال آن را بکارید، البته به جز  زمانی که زمین یخ زده است.

بهترین زمان برای کاشت بذر در فضای باز، پاییز است، زیرا برای جوانه زدن نیاز به دمای پایین دارند و این اتفاق به طور طبیعی در ماه‌های زمستان اتفاق می‌افتد. زرشک در اوایل تا اواسط بهار جوانه خواهد زد.

اگر در هر زمان دیگری از سال کاشت می‌کنید یا می‌خواهید بذرها را داخل خانه بکارید ، باید آنها را به مدت شش تا هشت هفته قبل از کاشت در یخچال قرار دهید.

قلمه

می توانید قلمه‌های تازه روییده شده  را در اوایل بهار و قلمه‌های نیمه سخت را در اواسط تابستان بگیرید.

ضدعفونی کردن ابزارهای هرس را برای جلوگیری از گسترش بیماری فراموش نکنید. برگ‌های نوک قلمه را باقی بگذارید و بقیه را ببرید. انتهای بریده شده را با هورمون ریشه زایی و آب آغشته کنید.

اگر چند قلمه می‌کارید، آنها را به گونه ای فاصله دهید که برگ‌ها با هم تماس نداشته باشند.پس از حدود چهار هفته، می‌توانید به آرامی قلمه ساقه را بکشید تا رشد ریشه را بررسی کنید.

اگر رشد ریشه‌ها موفقیت آمیز باشد، قلمه‌ها آماده هستند. آنها را حداقل به مدت 1 سال در داخل خانه یا گلخانه نگهداری کنید، جایی که در برابر شرایط جوی محافظت شوند.

بیماری و آفت درخت زرشک

بهترین نهال زرشک حتی در صورت مراقبت کم ، سالم است و مشکلات آفت یا بیماری شناخته شده کمی دارد.

حشرات

اگرچه این درختچه‌ها آفات کمی دارند اما چند آفت حشره وجود دارد که باید مراقب آنها باشید.رایج‌ترین آفات حشره در زرشک اینها هستند:

شته زرشک

شته زرشک یکی از رایج‌ترین آفات درخت زرشک است که به این گیاه حمله می‌کند. به طور معمول روی برگ‌ها یافت می‌شود و شیره گیاهان را می‌مکد. همچنین از خود عسلک به جای می‌گذارد، ماده ای چسبنده که می‌تواند مورچه‌ها را جذب کند و باعث ایجاد کپک بر روی گیاه شود.

استفاده از سموم حشره کش موثرترین درمان برای از بین بردن این حشرات و جلوگیری از تخم گذاری آنها در خاک است.

کرم شبکی زرشک

این کرم معمولاً روی شاخه‌ها و برگ‌های گیاهان یافت می‌شود. برگها را با حرص و ولع می‌خورد و تا زمانی که کاملاً برگ بریده نشود متوقف نمی شود.

خوشبختانه، هجوم‌ شدید این کرم در بهترین نهال زرشک نادر است . با این حال، در صورت مشاهده از سم  برای کنترل آلودگی‌ها  و جلوگیری از آفات درخت زرشک استفاده کنید.

سرخرطومی ژاپنی دو بند

شپشک ژاپنی یکی از آفات درخت زرشک  است که به تغذیه از انواع گیاهان مخصوصا زرشک معروف است. بریدگی‌های مشخصی در بافت برگ بر جای می‌گذارد.در موارد شدید که برگ‌های گیاه به طور کامل از بین رفته سمپاشی را از اواسط تا اواخر تابستان انجام دهید.

بیماری‌ها

درختچه‌های زرشک گیاهان مقاوم و سالمی هستند که مشکلات بیماری کمی دارند. گاهی اوقات، یک گیاه حساس ممکن است قربانی یکی از بیماری‌های زیر شود.

آنتراکنوز

آنتراکنوز بیماری است که گاهی اوقات حتی بهترین نهال زرشک را تحت تاثیر قرار می‌دهد. آلودگی در گیاه توسط گونه‌ای قارچ  ایجاد می‌شود و لکه‌های قهوه‌ای گرد روی برگ‌های گیاهان را نشان می‌دهد.

می توان با کاشت درختچه‌ها در آفتاب کامل، با فضای کافی بین هر کدام برای گردش هوای کافی، از آن جلوگیری کرد.با این وجود، اگر مشکلی پیش بیاید، هرس کردن برگ‌های آسیب دیده می‌تواند به جلوگیری از آفات درخت زرشک و گسترش بیشتر کمک کند. قارچ کش‌ها به ندرت ضروری هستند.

زنگ

زنگ، به ویژه زنگ سیاه ساقه، نوع دیگری از بیماری قارچی است. که توسط قارچ Puccinia graminis  ایجاد می‌شود ، معمولاً در ابتدای تابستان شواهدی در سطح زیرین برگ‌ها ظاهر می‌شود.گیاهان آسیب دیده به رنگ نارنجی در می‌آیند و کم کم کل درخت را آلوده می‌کنند.

پژمردگی

ورتیسیلیوم بیماری است که انواع گیاهان از جمله درختچه‌های زرشک را درگیر می‌کند و باعث زرد شدن برگها و از بین رفتن آنها می‌شود.

یک نوع پاتوژن قارچی موجود در خاک که عامل آن است ،‌هاگ‌هایی تولید می‌کند که ریشه‌های گیاه را آلوده کرده و به برگ‌ها و ساقه‌ها گسترش می‌یابد.

هنگامی که گیاه آلوده می‌شود، درمانی برای پژمردگی وجود ندارد، بنابراین حتما با ضدعفونی کردن ابزار خود از آن جلوگیری کنید و از آسیب به ریشه‌ها در طول فرآیند هرس و کاشت احتیاط کنید.

فواصل کاشت و چالکود درخت زرشک

فاصله کاشت نهال زرشک بسیار مهم است چرا که در صورت نزدیک بودن فواصل کاشت، بوته‌ها به یکدیگر می‌پیچند و رشد خوبی نخواهند داشت. در نتیجه اکسیژن به درستی از آن رد و بدل نمی شود و باعث ایجاد آفات و بیماری حتی در بهترین نهال زرشک می‌شود.

بهترین فاصله برای کاشت نهال زرشک 4 سانتی متر در 4 سانتی متر می‌باشد . البته در صورت داشتن شیب یا ناهمواری این رقم تغییر خواهد کرد.

احداث باغ زرشک و الگوی کاشت

زرشک یک گیاه بسیار آسان برای رشد است، با بیماری و آفات بسیار کم . هنگامی که به صورت گروهی یا پرچین کاشته می‌شوند، آنها را با فاصله 3 فوتی  سانتی متر از هم فاصله دهید، زیرا به زودی پر می‌شوند و یک بوته خاردار غیرقابل نفوذ ایجاد می‌کنند. معمولاً بیشترین کاری که باید برای احداث باغ زرشک انجام دهید، هرس کردن آن است.

زمان چیدن میوه درخت زرشک

نهال زرشک پس از 3 الی 5 سال شروع به باردهی می‌کند. بهترین زمان برای چیدن زرشک فصل پاییز است. در اوایل پاییز میوه رنگ زرشک‌ها کاملا قرمز می‌شود و به صورت کاملا یکنواخت و یکدست در می‌آید. بوته‌های زرشک مملو از خارهای تیز و برنده هستند، بنابراین با دست نمی توان آنها را برداشت کرد و از ترکه زنی استفاده می‌کنند.

برای این کار یک پارچه یا برزنت زیر درخت پهن می‌کنند و سپس با یک ترکه یا چوب به درخت آهسته ضربه می‌زنند.   این کار باعث می‌شود زرشک‌ها از درخت جدا شده و روی سفره بریزند. میوه‌ها پس از چیدن تازه و آبدار هستند. برای استفاده معمولا آنها را خشک می‌کنند و سپس به فروش می‌رسانند.

بهترین نهال زرشک در طول دوران رشد خود به چند رنگ در می‌آید. در ابتدا سبز، وقتی می‌رسد قرمز و  پس از آن سیاه است. فصل برداشت زرشک در اغلب شهرها مهر  و آبان ماه است. در طول پاییز هر چقدر هم برداشت میوه دیر شود ایرادی ندارد، زیرا زرشک با گذر زمان آبدارتر و خوشمزه تر می‌شود.

اگر زرشک نرسیده را برداشت کنید، علاوه بر اینکه طعمی گس دارد با چوب زدن از درخت نمی افتد.