درخت میوه با آب شور : در خاک شور چه نهالی بکاریم؟

برای احداث باغ درخت میوه با آب شور حتماً در ادامه مقاله همراه ما باشید؛ آب شور نه تنها به درختان صدمه وارد می‌کند، بلکه در دراز مدت باعث افزایش سدیم موجود در خاک شده و میزان Ec خاک برای کاشت درختان میوه را دچار اختلال می‌کند، کشاورزان برای راه‌اندازی باغاتی که آب آنها ec مجاز را ندارند، مجبور هستند چند فاکتور مهم را رعایت کنند، مهمترین آنها شناختن درخت میوه با آب شور آبیاری شود، سپس استفاده از کودها و موادی است که میزان شوری آب و شوری خاک را تا حد زیادی کاهش دهد، انواع درخت میوه با آب شور باید به درخت پسته بادام توت زیتون و گیلاس اشاره کرد.

درختان میوه مقاوم به شوری و کم آبی

درختان میوه مقاوم به شوری و کم آبی هستند، از نظر فیزیولوژیکی و فیزیکی الگوهای خاصی را برای تطبیق با این شرایط دارند، این درختان با توجه به شرایط سخت محیطی می‌توانند میوه تولید کنند، البته در تجارت این درختان عمدتاً برای تولید میوه در مناطق خشک و شور مورد توجه قرار می گیرند؛ دو عامل اصلی موفقیت در کاشت درختان میوه مقاوم به شوری و کم آبی مدیریت منابع آب و شوری خاک است.

میوه های مقاوم به شوری و کم آبی شامل انواع زیتون، پسته، توت، بادام و گیلاس می‌شوند، هریک از این درختان دارای خصوصیات خاصی هستند که برای تطبیق با شرایط محیطی سخت کارآیی بهتری نشان می‌دهند.

به عنوان مثال، در رابطه با مقاومت به کم آبی، توت و زیتون با ریشه‌های قوی و عمیقی که دارند به حفظ آب در خاک می‌پردازند، بادام نیز از رده گیاهانی است که قسمت های فوقانی آن مانند برگ‌ها، به خودی خود می‌توانند تنش کم آبی و شوری بیشتری را تحمل کنند.

در رابطه با مقاومت به شوری، میوه هایی مانند گیلاس، پسته، بادام و زیتون دارای ساز و کار های فیزیولوژیکی هستند که آنها را قادر می‌سازد با سطوح بالای شوری خاک و شوری آب سازگار شوند؛ به عنوان مثال، درخت پسته و بادام توانایی تنظیم حذب آب و نمک را داشته و همزمان قابلیت تخلیه آب زیاد از برگ های خود را دارد.

مهندسین نهالستان معتقدند، علاوه بر خرید نهال میوه سازگار با شوری آب و خاک، مدیریت منابع آب و شوری نیز باعث افزایش مقاومت آنها در برابر شرایط سخت باغداری خواهد شد؛ به موارد زیر توجه داشته باشید:

• کنترل سیستم آبیاری به گونه ای که به طرز مناسبی روی سطح خاک رطوبت را حفظ کند.
• عدم استفاده از آب شور در آبیاری می‌تواند از مقاومت درختان در برابر شوری و کم آبی حمایت کند.
• مانع تبخیر شدن آب از خاک، مانند استفاده از پوشش برگی یا مالچ پاشی که باعث می‌شود تا آب بیشتری در خاک نگه داشته شود، در این صورت کشاورز مجبور نیست بیشتر از آب شور استفاده کرده و به میزان شوری خاک بیفزاید.

با این حال، برای درک عملکرد این درختان در شرایط آب و هوایی مختلف، نیاز به بررسی و تحلیل هر گونه درختان میوه مورد نظر بر اساس شرایط آب و هوایی خاص منطقه خواهد بود.

سختی آب کشاورزی

سختی آب کشاورزی به میزان مواد معدنی موجود در آب اشاره می‌کند که تأثیری زیادی بر کیفیت‌، بهره‌وری و عملکرد کشاورزی داشته باشد، مواد معدنی اصلی که در محلول‌های آبی وجود دارند شامل کلسیم، منیزیم، سدیم و پتاسیم است.

سختی آب کشاورزی به سبب محتوای بالای مواد معدنی از جمله کربنات‌ها، بیکربنات‌ها و سولفات‌ها در آن، بر شرایط رشد گیاه، بازده عملکردی گیاهان، جوانه‌زنی و روند جوانه زنی، جذب عناصر غذایی، جابجایی آب و مواد مغذی در خاک، زنده‌نگه داشتن و اجرای سیستم آبیاری و غیره تأثیر می‌گذارد.

معمولاً سختی آب با استفاده از مقدار موجود از کلسیم و منیزیم در آن مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرد؛ سختی آب به میزان مواد معدنی حاضر در آب و همچنین سطح PH آب بستگی دارد.

بهتر از کشاورزان قبل از خرید نهال علاوه بر آنالیز خاک، آنالیز آب چاه یا آب رودخانه را انجام دهند تا از میزان سختی خاک اطمینان داشته باشند؛ مزایا و معایب سختی آب کشاورزی در باغداری عبارتند از:

• جذب مواد معدنی

سختی آب می‌تواند مواد معدنی مورد نیاز برای رشد نهال را تامین کند؛ مثلاً، در آب سخت، مقدار بیشتری کلسیم و منیزیم وجود دارد که برای تقویت ساقه‌ها و پوسته میوه‌ها ضروری است.

• انتقال مواد مغذی

آب سخت می‌تواند تاثیری بر روی انتقال مواد مغذی در خاک و ریشه‌های نهال داشته باشد، اگر سطح آب خیلی سخت باشد، ممکن است عملکرد جذب مواد مغذی توسط ریشه‎‌ها متأثر شده و رشد نهال کاهش یابد.

• تنش اسمزی

آب سخت عملکرد نهال را در مقابل تنش اسمزی تحت تاثیر قرار می‌دهد، در صورتی که آب بسیار سخت باشد، غلظت نمک‌ها در خاک افزایش می‌یابد و تراز تنش اسمزی بر روی نهال‌ها اثر منفی دارد.

• اثرات روی عملکرد گیاه

سیستم ریشه و جذب مواد غذایی گیاه در برخی میوه‌ها از سختی آب تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ مثلاً، برخی از میوه‌ها مانند سیب و گلابی به آب با سطح سخت دسترسی خوبی دارند، در حالی که برخی از میوه‌ها مانند زیتون به آب نرم و کم سختی نیاز دارند.

کشاورزان علاوه بر آنکه میزان شوری خاک را باید بررسی کنند از میزان سختی آب نیز اطلاعات کافی داشته باشند، اثرات سختی آب بر رشد نهال میوه متغیر بوده و بستگی به نوع نهال، شرایط خاک و آب و عوامل دیگر دارد.

Ec مجاز آب کشاورزی

شوری استاندارد برای آبیاری درختان میوه به عنوان یک پارامتر مهم در زمینه آبیاری درختان میوه مورد توجه قرار می‌گیرد، Ec مجاز آب کشاورزی باید در حد خاصی و متناسب با نوع درخت، خاک و دیگر شرایط سنجیده شود؛ با این حال، معیارهایی به طور کلی برای شوری آب آبیاری درختان میوه تعیین می‌شوند عبارتند از:

1. EC (معیار هدایت الکتریکی): EC  میزان موجودیت مواد معدنی در آب را نشان می‌دهد، معدن‌های موجود در آب از جمله سدیم، کلرید، کلسیم و منگنز باعث افزایش این مقدار می‌شود،برای درختان میوه، به طور کلی این عدد باید در محدوده ۱-۲ میلی‌زیمنت بر لیتر باشد، اما بسته به نوع درخت و خاک، این عدد ممکن است متغیر باشد.
2. SAR (معیار رابطه سدیم-آب محلول): این معیار نسبت سدیم به دیگر یون‌های موجود در آب را نشان می‌دهد، این نسبت باید در محدوده مناسبی قرار گیرد تا از شوری خاک جلوگیری شود، برای درختان میوه، این مقدار باید کمتر از ۷-۹ باشد.
3. محتوای سدیم (Na): این معیار میزان سدیم موجود در آب را نشان می‌دهد؛ اگر غلظت سدیم در آب بیشتر از مقدار مجاز باشد، می‌تواند به شوری خاک و رشد نامناسب درختان میوه منجر شود.

در نهایت، برای تعیین میزان شوری آب مناسب برای آبیاری درختان میوه، توصیه می‌شود قبل از خرید نهال و کاشت آن در مزارع، مواد معدنی موجود در آب توسط آزمایشگاه‌های مختص آب تجزیه و تحلیل شوند.

دستگاه رفع شوری آب کشاورزی

خوشبختانه پیشرفت و علم و دانش در صنعت کشاورزی باعث شده تا دستگاه رفع شوری آب کشاورزی در کشور ایران ت.سط اکثر کشاورزان مورد استفاده و بهره‌برداری قرار بگیرد، دستگاه‌هایی که در کشور ایران برای رفع شوری آب جهت کشاورزی استفاده می‌شود عبارتند از:

دستگاه‌های تصفیه آب

برای حذف املاح مضر و شوری آب می‌توان از دستگاه‌های تصفیه آب مانند اسمز معکوس و نانوفیلتر استفاده کرد؛ این دستگاه‌ها با اعمال فشار بر روی آب مواد معدنی و املاح مضر را از آب حذف می‌کنند.

روش‌های خاص آبیاری

برای کاهش شوری آب در کشاورزی می‌توان از روش‌هایی مانند آبیاری قطره‌ای و آبیاری زیرسطحی استفاده کرد، این روش‌ها با عدم تماس مستقیم آب با خاک کمک می‌کنند تا شوری آب به ریشه‌ها نرسد.

اصلاح pH آب

در صورتی که آب بیش از حد قلیایی یا اسیدی باشد، می‌توان با استفاده از مواد شیمیایی مانند اسید‌ها و بازها pH آب را اصلاح کرد، این اصلاح باعث کاهش شوری آب و مناسب‌تر شدن آن برای کشاورزی می‌شود.

باززایی یون‌ها

در این روش از فناوری باززایی یون‌ها (ION Exchange) استفاده می‌شود که باعث تبادل کاتیون‌ها و آنیون‌ها با استفاده از رزین‌های ویژه شذه و شوری آب کاهش را می‌دهد.

سنسورهای کنترل شوری آب

استفاده از سیستم‌های سنسوری برای کنترل و اندازه‌گیری شوری آب در منابع آب و خاک می‌تواند به کشاورزان کمک کند تا آبیاری را درست تنظیم کرده و شوری آب را کنترل کنند.

به طور کلی، برای رفع شوری آب جهت کشاورزی در ایران، ترکیبی از این دستگاه‌ها و روش‌ها استفاده می‌شود تا آب شور به آب شیرین تبدیل شود و بتواند برای آبیاری محصولات کشاورزی استفاده شود.

بهترین کود برای زمین های شور

بهترین کود برای زمین‌های شور کود آلژینات پتاسیم است، این کود با ترکیبی از آلژینات (یک ساختار پشتیبانی گیاهان در برابر تنش شوری) و پتاسیم (یک عنصر مغذی مهم برای رشد و توسعه گیاهان) تهیه می‌شود.

کود آلژینات پتاسیم کمک می‌کند تا گیاهان در مقابل شوری خاک مقاومت بیشتری داشته و رشد و عملکرد بهتری داشته باشند؛ همچنین، این کود به حفظ تعادل آب و الکترولیت در گیاهان و به افزایش مقاومت آن‌ها در برابر سرما و تنش‌های دیگر کمک می‌کند.

توجه کنید که کودهای آهن و روی بهترین کود برای زمین های شور بوده و برای مقابله با شوری خاک بکار می‌روند، این کودها به درختان کمک می‌کنند تا ریشه‌های آنها به راحتی مواد مغذی را جذب کرده و به راحتی  با شوری خاک را مقابله کنند.

مهم است که پیش از استفاده از هر نوع کودی، تست خاک را انجام دهید و مقدار غذا و عناصر مغذی مورد نیاز را بررسی کنید؛ همچنین توصیه می‌شود از دستورالعمل‌های تولیدکننده کودها پیروی کرده و مقدار مناسب از کود را به باغات نیوه اعمال کنید تا از خطرات ناخوشایند ناشی از افزایش مصرف کود جلوگیری شود.

کود مرغی برای زمین شور

علاوه بر کودهای شیمیایی که در قسمت بالا به آنها اشاره کردیم شما می‌توانید از کودهای دامی مخصوصاً کود مرغی برای زمین شور استفاده کنید، کود مرغی یک نوع کود طبیعی است که از پرندگان مخصوصاً مرغان به دست می‌آید.

این کود دارای مواد غذایی غنی است و حاوی عناصر اساسی نیتروژن، فسفر و پتاسیم است که برای رشد و تغذیه گیاهان بسیار حائز اهمیت هستند؛ جهت استفاده از کود مرغی برای زمین شور یا کم بارور، می‌توان به موارد زیر توجه کرد:

• مقدار دقیق: در هنگام استفاده از کود مرغی برای زمین شور باید مقدار مناسب را در نظر بگیرید، از طریق تحلیل خاک و مشاوره با متخصصان کشاورزی، می‌توانید میزان دقیق کود مرغی مورد نیاز زمین شور را تعیین کنید.
• دسته‌بندی کود: کود مرغی می‌تواند در انواع مختلفی موجود باشد؛ برای زمین شور می‌توانید از کود مرغی فسفاته یا کود مرغی پتاسیمی استفاده کنید، زیرا این عناصر باعث بهبود خاک و رشد گیاه می‌شوند.
• زمان استفاده: زمان مناسب برای استفاده از کود مرغی برای زمین شور پاییز است، زیرا با پایان فصل رشد گیاهان، خاک می‌تواند بهتر از این کود استفاده کند.
• روش استفاده: قبل از اعمال کود مرغی برای زمین شور، باید آن را با خاک مخلوط کنید و با آبیاری مناسب، اجازه دهید تا محتوای مواد غذایی کود به خاک نفوذ کند.

کلام آخر

اگر باغات شما در مناطقی با شرایط سخت قرار گرفته و میزان شوری آب شما بیشتر از حد مجاز است، می‌توانید با کارشناسان نهالستان پالیز نهال در تماس باشید تا آنها شما را در خرید نهال مقاوم و مراحل احداث باغ راهنمایی کنند.