تنش شوری چیست و تاثیر تنش شوری بر نهال بادام

یکی از مهمترین سوالاتی که در مورد پرورش انواع نهال بادام مورد توجه قرار دارد و یک چالش بزرگ محسوب می شود، موضوع تنش شوری چیست؟ و مقاومت نهال بادام در برابر این عامل مخرب است.

می دانیم که بادام یکی از مهم‌ترین محصولاتی است که به صورت مغزجات خشک مصرف می‌شود. نهال های بادام با مناطق خشک و نیمه خشک سازگار هستند، بنابراین تنش شوری، مهمترین عاملی است که درختان از آن رنج می برند.

طبق آمار و تحقیقاتی که ثبت شده، در بسیاری از نقاط جهان و البته ایران، میزان شوری در مناطقی با تبخیر بیشتر از میزان بارندگی سالانه، به تدریج در حال افزایش است.

حدود ۱۳ درصد از زمین های ایران را شوره زارها تشکیل می‌دهند که عمدتاً حاوی سدیم هستند؛ این در حالی است که بیشتر از ۸۰۰ میلیون هکتار از مساحت کل کره زمین، که معادل ۶ درصد است، تحت فرآیند شوری قرار دارند.

با توجه به این مقدمه می توان پیش بینی کرد که یکی از عوامل موثر در مقاومت گیاهان در مناطق گرم و خشک و یا نیمه خشک، تنش شوری است. میزان شوری خاک مشخص می کند که چه محصولاتی قابل پرورش هستند. عدم حساسیت نهال بادام نسبت به تنش شوری، یک موضوع مهم است که دغدغه ذهنی باغداران محسوب می شود.

درختان میوه که در منطقه معتدل رشد می کنند از جمله گونه های گیاهی هستند که نسبت به نمک های محلول در خاک به خصوص کلرید حساسیت دارند، بنابراین اگر با آب نسبتاً شور این درختان را آبیاری کنید، عملکرد آنها به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می کند.

برخی از انواع نهال های بادام از گونه های اصلاح شده به صورتی هستند که در برابر تنش شوری مقاومت بهتری ارائه می دهند. اگر درختان بادام نتوانند در برابر تنش های شوری مقاومت نشان دهند، بر روی تمام ویژگی ها و صفات درخت تاثیر منفی می‌گذارد. مثلاً رشد طولی کاهش پیدا می‌کند؛ سطح برگ و رشد ریشه های درخت تقریباً مختل می شود.

 عوامل موثر در مقاومت نهال بادام در برابر تنش شوری

در تحقیقاتی که درباره موضوع عوامل موثر در مقاومت نهال بادام در برابر تنش شوری انجام گرفته، نتایج نشان داده است که مهمترین عوامل محیطی محدود کننده فتوسنتز، همین تنش شوری است.

وقتی گیاه تحت اثرات تنش شوری قرار بگیرد، فتوسنتز خالص به طرز اجتناب‌ناپذیری کاهش پیدا می کند، چون میزان 2co در دسترس گیاه، کمتر می‌شود. این فرایندها به سیستم فتوسنتزی نهال بادام آسیب می رساند.

در اثر تنش شوری، نهال های بادام دستخوش یک سری تغییرات دیگر هم می شود؛ از جمله این تغییرات مخرب می توان به از دست دادن آب در دسترس گیاه اشاره کرد. این شرایط سمیت ناشی از حضور یون سدیم است و موجب می شود که تعادل یونی را بر هم بخورد و محدودیت‌هایی را ایجاد می کند. بنابراین هر نهال یا نهال بادام چاره‌ای ندارد جز اینکه مکانیسم های انحرافی را برای تحمل تنش شوری اجرا نماید.

تحقیقات ثابت کرده اند که کمبود یون پتاسیم و اثرات سمیت یون سدیم، محدودیت‌هایی را برای تولید محصولات مرغوب این گیاه در سراسر جهان باعث می شوند. پتاسیم می تواند با تنش های ناشی از حضور مازاد یون سدیم مقابله کند، بنابراین یک نتیجه بزرگ اینجا حاصل می شود و آن هم این است که توانایی و پتانسیل نهال های بادام و سایر نهااها برای تحمل تنش شوری به شدت به تغذیه پتاسیم با منابع کود مناسب وابسته است.

تنش شوری چه اثراتی روی نهال بادام دارد؟

تا به اینجای مطلب حتماً متوجه شده‌اید که تنش شوری چه اثراتی روی نهال های بادام دارد. یک سری شاخصه‌ ها درباره نهال بادام وجود دارند؛ عدم مقاومت درختان بادام در برابر تنش شوری می تواند بر روی آن معیارها تاثیر منفی بگذارد. مهمترین شاخص های رشد نهال بادام که تنش شوری بر روی آنها تاثیر منفی دارد به شرح زیر هستند:

• کاهش ارتفاع شاخه ها و قطر شاخه ها
• کاهش تعداد برگ ها و برگ سبز درختان
• تاثیر منفی بر روی تراکم برگ ها روی شاخه اصلی
• افزایش تعداد برگ های خشک روی درخت
• برهم خوردن تعادل نسبت سطح برگ و اندازه آن
• عدم تعادل رطوبت نسبی برگ
• تاثیر منفی بر روی اندام های هوایی نهال بادام
• تاثیر منفی روی ریشه ها و خشک شدن تدریجی آن ها
• تاثیر منفی بر روی عملکرد کلروفیل ها و فرایند فتوسنتز

تحقیقات ثابت کرده است که در تمام ژنوتیپ های نهال بادام، شاخصه های فوق در اثر تنش شوری کاهش پیدا می کند؛ یعنی تمام عملکرد گیاه برای تولید بادام های مرغوب با افت شدیدی مواجه خواهد شد.

تنش شوری یک استرس مخرب است که به نهال های بادام وارد می شود. برای اینکه این عامل را از بین ببریم می توانیم با استفاده از آبیاری مناسب یا کوددهی صحیح، یون های جذب کننده شوری خاک را به اطراف ریشه نهال بادام اضافه کنیم.

برخی از محققان بر این تصور هستند که شاید بتوان با نحوه پیوند زنی صحیح، تحمل نهال های بادام نسبت به تنش شوری را افزایش داد. برخی از ارقام نهال بادام اصلاح شده این ویژگی را دارند، بنابراین اگر می خواهید بهترین نهال بادام را بخرید و نگرانی های کمتری درباره اثرات تنش شوری داشته باشید، خرید نهال بادام اصلاح شده را به شما پیشنهاد می دهیم.

نتیجه‌گیری

در طی تحقیقات انجام شده مشخص شد که اختلاط خاک‌های زراعی با کودهای آلی زئولیت و ورمی کمپوست باعث افزایش مقاومت نهال بادام در برابر تنش‌های شوری می‌شود همچنین این کودها می‌توانند عواملی موثر در میزان رشد جوانه‌های نهال باشند در واقع زئوليت عاملی جهت بالا بردن ميزان وزن خشک و تر جوانه است این افزایش وزن جوانه به خاطر افزايش مقاومت نهال در مقابل تنش‌های شوری است. به طور کلی با توجه به نتیجه‌ی تحقیقات بدست آمده به تمام کشاورزان و باغداران پیشنهاد می‌شود كه از كود طبیعی زئوليت همراه با ورمی کمپوست به منظور كاهش ميزان خسارت تنش شوری باغات بادام  استفاده کنند در این شرایط علاوه بر کاهش آسیب‌های احتمالی باغات بادام به تولید محصول ارگانیک و صرفه‌جویی در آبیاری اراضی زراعی دست پیدا می‌کنند.