سوسک شاخک بلند با چه میوه ای سروکار دارد؟

کشت نهال و باغداری یکی از مشاغل جذاب و از شاخه های کشاورزی است و از جمله مشاغلی است که در کنار دانش و تخصص، نیازمند صبر و شکیبایی باغدار نیز هست چرا که باغداری برخلاف زراعت که پس از مدت کوتاهی به سود دهی می رسد کشت هر نهال و سود دهی آن ممکن است چندین سال به طول بیانجامد با این وجود یکی از مشاغل جذاب است و طرفداران زیادی در میان سرمایه گذاران دارد و افراد زیادی راغب هستند که در حوزه باغداری فعالیت نموده و سرمایه گذاری کنند.

اما بهتر است بدانید باغداری مانند سایر مشاغل نیاز به دانش و تخصص ویژه خویش دارد و نمی توان بدون علم و دانش نوین در حوزه باغداری به موفقیت چندانی دست یافت چرا که باغداری مانند سایر زمینه های سرمایه گذاری دارای تهدیدات و چالش هایی است که بایستی آنها را در نظر بگیرید و سپس به این حوزه قدم بگذارید یکی از بزرگترین تهدیدها و عامل محدود کنند میزان باردهی درختان مختلف وجود آفات و بیماری های مختلف در باغات میوه است که هر درخت و هر باغ میوه ای آفت و بیماری خاص خود را خواهد داشت که ممکن است بخشی از باردهی درخت و سود دهی باغ را تحت تاثیر قرار دهند.

بنابراین برای دست یابی به یک باغ تجاری سود ده بایستی علاوه بر شناخت نیازهای اکولوژیکی درخت و تامین نیازهای اساسی درخت آفات و بیماری هایی که ممکن است میزان باردهی و سلامت درخت را کاهش دهند نیز بشناسید تا بتوانید آنها را مدیریت نمایید تا میزان خسارت آنها به حداقل ممکن است برسد و یکی از آفات بسیار خطرناک درخت های مختلف میوه سوسک شاخک بلند است که در این مقاله مورد بررسی قرار خواهد گرفت پس تا انتها با ما باشید

سوسک شاخک بلند درختان رزاسه

سوسک شاخک بلند یکی از آفات خطرناک درختان میوه در نقاط مختلف کشور است این آفت از راسته سخت بال پوشان Coleoptera و خانواده Cerambycidae است نام علمی این آفت مهم Ospheranteria coerulescens است و بایستی گفت که این خانواده یکی از خانواده های بزرگ راسته سخت بال پوشان است که گونه های زیادی داشته که غالب آنها گیاه خوار و جزو آفات زراعی و باغی محسوب می شوند.

مرفولوژی سوسک شاخک بلند

حشرات کامل سوسک شاخک بلند تقریبا حشرات بزرگی هستند که دارای طولی حدود 20 تا 30 میلی متر و عرضی برابر با تقریبا 4 میلی متر هستند، حشرات کامل سوسک شاخک بلند به طور کلی تیره رنگ هستند به طوری که اغلب به رنگ سیاه و یا قهوه ای مات دیده می شوند که البته ممکن است گاهی این رنگ ها به سمت آبی تیره که به رنگ سیاه شبیه است نیز متمایل شود و سطح بدن آنها حتی ممکن است دارای جلای فلزی باشد، البته می توان گفت که رنگ حشرات کامل نر و ماده این آفت با یکدیگر متفاوت است به طوری که ممکن است حشرات ماده سیاه رنگ و حشرات نر آن قهوه ای تیره باشند.

یکی از ویژگی های جالب این حشرات طول شاخک آن است به طوری که طول شاخک های آن از طول بدن این حشره متجاوز است و وجه تسمیه این حشره به این نام نیز همین طول شاخک آن است، البته شاخک حشرات ماده از شاخک حشرات نر کوتاه تر است که این امر در کنار رنگ یکی از راه های تشخیص حشرات نر از ماده به شمار می رود، لارو های سوسک شاخک بلند نیز دارای بدنی لوله ای مانند هستند که سطح بدن آنها پر چین است و معمولا به رنگ نارنجی و یا زرد مایل به نارنجی دیده می شوند که لاروهای سنین بالا دارای نقلط تیره ای در سطح بدن خویش هستند

تخم های این حشرات ریز به اندازه حدود 2 میلی متر و سفید و کرم رنگ و شبیه ته سنجاق گرد است، و دارای شفیره هایی زرد رنگ است که رنگ این شفیره ها در طی زمان به مرور تیره می شود و حدودا سه سانتی متر طول دارد.

دامنه میزبانی سوسک شاخک بلند

سوسک شاخک بلند یکی از آفات خطرناک و بسیار خسارت رسان باغات میوه است که دارای دامنه میزبانی وسیع و گسترده ای است به طور کلی می توان گفت که سوسک شاخک بلند آفت درختان خانواده رزاسه و یا گلسرخیان است و بیشترین خسارت را روی درختان این خانواده خواهد داشت به همین دلیل نیز به سوسک شاخک بلند درختان رزاسه معروف است

این سوسک علاوه بر درختان خانواده رزاسه به درختانی مانند گردو، سنجد، نارون، گل محمدی، بید، چنار، بلوط، گل رز، نسترن و بسیاری از درختان دیگر جزو میزبان های مورد توجه این آفت هستند

پراکندگی جغرافیایی سوسک شاخک بلند در ایران

با توجه به وسعت دامنه میزبانی این آفت که بسیاری از درختان میوه از جمله درختان خانواده گلسرخیان و بسیاری از درختان زینتی را شامل می شود می توان نتیجه گرفت که دارای پراکندگی بسیار زیادی است و از آنجا که در تمام مناطق مختلف کشور میزبان های این درخت پراکنده شده است این آفت نیز در تمام مناطق مختلف کشور مشاهده می شود و در باغ های میوه مختلف خسارت ایجاد می کند

تا کنون از استان های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، کردستان، کرمانشاه، همدان، ایلام، قزوین، زنجان، لرستان، اصفهان، فارس، تهران، کهکیلویه و بویر احمد و بسیاری از شهرهای دیگر وجود و خسارت سوسک شاخک بلند رزاسه گزارش شده است

زمستان گذرانی سوسک شاخک بلند

سوسک شاخک بلند زمستان را به صورت لارو های سن سه و یا چهارم در داخل شکاف تنه و شاخه های درختان، یا در زیر پوست درختان و یا داخل دالان هایی که خود در داخل تنه درختان ایجاد کرده اند می گذرانند و پس از پایان یافتن فصل سرما و آغاز بهار لارو هایی که زمستان را سپری نموده اند تغذیه را آغاز می کنند و پس از مدتی تغذیه به شفیره تبدیل می شوند و در نهایت این شفیره ها پس از گذراندن دوره شفیرگی به حشرات بالغ تبدیل می شوند که این حشرات بالغ پس از مدتی تغذیه پس از جفت گیری و مدت محدودی تغذیه تخم گذاری می کنند و مجددا لاروها از تخم ها تفریخ می شوند و خسارت آنها آغاز می شود.

نحوه تغذیه و علایم خسارت کلی سوسک شاخک بلند در میزبان های مختلف

حشرات بالغ و لارو های این آفت از درختان مختلف تغذیه می کنند و خسارت ایجاد می کنند اما بایستی گفت که خسارت اصلی و عمده این آفت مربوط به تغذیه لاروهای آن است بدین صورت که لاروهای این آفت کرم هایی ساقه خوار هستند و در زیر پوست شاخه ها و ساقه های جوان تا دو سه ساله شروع به تغذیه می کنند و در آنجا دالان ها و کانال هایی ایجاد می کنند و همین کانال ها و دالان ها موجب خشک شدن شاخه ها و ساقه ها شده و همچنین در امر انتقال آب و مواد غذایی به دلیل قطع شدن سیستم آوندها اختلال ایجاد شده و همین امر موجب ضعف بیشتر درختان و خشک شدن شاخه و سر شاخه ها می گردد.

به نظر می رسد که تولید صمغ از درختانی که مورد حمله آفت سوسک شاخک بلند قرار گرفته اند نوعی مکانیزم دفاعی درختان در برابر حمله آفت است که ممکن است سوسک و لارو آن در این صمغ تولید شده گرفتار شود و مانع از تغذیه و تخم گذاری آن شود.

مهم ترین میزبان های سوسک شاخک بلند

هماان طور که پیش تر اشاره نمودیم سوسک شاخک بلند دارای دامنه میزبانی وسیعی است اما اهمیت بعضی از میزبان ها بیشتر و میزان خسارت در بعضی از میزبان ها بیشتر است که مهم ترین آنها را مورد بررسی قرار خواهیم داد

سوسک شاخک بلند در درختان بادام

حشرات ماده سوسک شاخک بلند در درختان بادام ابتدا دالان و یا حفره هایی مخروطی شکل در تنه و یا شاخه های درختان بادام ایجاد می کنند و به صورت انفرادی تخم ریزی می کنند و هر حشره ماده قادر است که در هر مرحله تخم گذاری حدود 30 الی 70 عدد تخم به صورت دستجات تخم بگذارد که لاروها پس از تفریخ از تخم ها شروع به تغذیه از همان محل می کنند و عمق دالان ها و یا حفره های حشرات ماده را بزرگتر می کنند به طوری که عمق دالان و یا تونل ایجاد شده توسط لاروهای سنین بالا مانند سن سه و یا چهار به 10 الی30 سانتی متر برسد و بافت چوب درختان را پفکی مانند و پوک می کنند که شاخه های آلوده به علت پوکی و تغذیه آفت ممکن است در اثر وزش بادهای شدید و یا عبور مرور انسان و ادوات کشاورزی بشکنند

سپس در انتهای فصل لاروهای سن چهاردر انتهای دالان های خود در شاخه ها و یا تنه درختان خانه شفیرگی را ایجاد می کنند و در آنجا تبدیل به شفیره می شوند و شفیره ها پس از گذراندن دوره شفیرگی به حشرات کامل تبدیل می شوند که این حشرات کامل قسمت های مختلف درخت بادام مانند سر شاخه ها، برگ ها، دم برگ ها و حتی شاخه های جوان را مورد تغذیه قرار می دهند و پس از مدتی تخم گذاری می کنند و لاروهای زمستان گذران را تولید می نمایند.

از این رو علایم خسارت سوسک شاخک بلند در درختان بادام به صورت سرخشکیدکی سر شاخه ها، پیچیدگی سر شاخه ها، خشک شدن برگ ها، سوراخ شدن برگ ها، پوک و شکستن شاخه ها بروز می کند که تمام این عوامل موجب ضعف و کاهش باردهی درختان می شود.

سوسک شاخک بلند در درختان هسته دار

یکی از میزبان های مهم سوسک شاخک بلند درختان هسته دار مانند زرد آلو، هلو، گوجه سبز، و آلو است که خسارات سنگینی ممکن است به این درختان وارد نماید بایستی گفت که سوسک شاخک بلند در ابتدا جزو آفات درجه دوم در درختان هسته دار طبقه بندی می گردیده است اما امروزه به دلیل سو مدیریت و فراهم شدن شرایط محیطی مانند خشکی و گرم شدن آب وهوا، به آفات درجه یک این درختان بدل گشته است

این سوسک ها با تغذیه از سرشاخه ها، ساقه ها و تنه درختان مختلف موجب خشک شدن سر شاخه ها، کاهش رشد درختان، و همچنین در اثر قطع شدن آوندهای آبکشی در اثر تغذیه این آفت از ساقه ها و شاخه ها موجب اختلال در عمل ترانسفر آب و مواد غذایی می گردد که همین امر موجب ضعف درختان، کاهش رشد و کاهش میزان باردهی می شود

سوسک شاخک بلند در درختان دانه دار

درختان مختلف دانه دار مانند سیب، به، گلابی از جمله مهم ترین میزبان های دانه دار سوسک شاخک بلند هستند که فعالیت این سوسک موجب ایجاد خسارات شدید در این درختان می گردد به طوری که شاخه های جوان و ساقه های دو تا ساله در اثر تغذیه این آفت خشک شده، شاخه های قطورتر نیز در اثر تغذیه این آفت خطرناک و حفر دالان های مختلف پوک شده و در اثر وزش باد و یا رفت آمد ادوات کشاورزی می شکنند و همچنین به دلیل ایجاد دالان و یا تونل در قسمت های مختلف درخت و نیز تغذیه لاروها و یا حشرات کامل و خسارت به آوندهای چوبی و آبکشی در امر جا به جایی مواد غذایی و آب در درختان اختلال ایجاد شده و درخت دچار ضعف و برگ ریزی و کاهش میزان باردهی و عملکرد خواهد گردید.

سوسک شاخک بلند در درختان گردو

امروزه گردو نیز یکی از درختان میزبان سوسک شاخک بلند است و این حشره درختان گردو را نیز مورد تغذیه قرار می دهد و در آنها ایجاد خسارت می کند البته بایستی دقت کنید که سوسک شاخک بلند بیشتر درختان گردویی که دچار ضعف و یا سو مدیریت شده اند را شناسایی کرده و به آنها حمله می کند و علایمی مانند سر خشکیدگی شاخه ها، ضعف درخت به دلیل از بین رفتن آوندهای آبکشی و عدم ترانسفر صحیح مواد غذایی و آب، پوک شدن شاخه ها و شکستن آنها در درختان گردوی آلوده مشاهده می گردد.

علایم اولیه تشخیص حضور سوسک شاخک بلند در باغ های میوه

• ایجاد پژمردگی در برگ ها به ویژه برگ های سرشاخه ها یکی از نشانه های حضور سوسک شاخک بلند در باغ است
• خشک شدن ناگهانی سر شاخه های جوان و سبز خشم شدن آنها نیز یکی دیگر از نشانه های ظاهری حضور این سوسک در باغ است
• خروج صمغ تقریبا نارجی رنگ در محل تونل های حفر شده توسط حشرات کامل و یا لاروها
• وجود فضولات لاروها در محل تغذیه آنها

کنترل سوسک شاخک بلند

با توجه به پلی فاژ بودن این آفت و وسعت پراکندگی و دامنه میزبانی وسیع سوسک شاخک بلند درختان رزاسه کنترل این آفت با مشکل مواجه است و برای این امر لازم است از تلفیقی از روش ها استفاده نمود تا کنترل این آفت با موفقیت انجام شود که مهم ترین روش های کنترل این آفت به شرح زیر است

• با توجه به اینکه این آفت یکی از آفات خطرناک درختان دانه دار و هسته دار است یکی از مهم ترین روش های کنترل آن جلوگیری از ورود این آفت به باغ های میوه است
• کشت ارقام مقاوم یکی از روش های مهم و مناسب در کنترل این آفت خطرناک است
• کشت گیاهان تله برای جلب این آفت و کنترل آنها: زیرا سوسک شاخک بلند تنها یک نسل در سال تولید می کند و برای عمل جفت گیری ممکن است که به گیاهان تله جذب شود و به سمت آنها پرواز کند می توانید با کشت گیاهان تله به ویژه از خانواده چتریان، حشرات کامل را به سمت گیاهان تله بکشید و آنها را پیش از جفت گیری و تخم ریزی از بین ببرید، برای این منظور از گیاهانی مانند هویج استفاده می کنند
• ممانعت از تنش آبی به درختان مختلف: رعایت اصول آبیاری درختان در کاهش میزان خسارت حشرات چوبخوار از جمله سوسک شاخک بلند بسیار موثر است زیرا آبیاری منظم و اصولی موجب افزایش شیره گیاهی شده و این امر موجب افزایش فشار ناشی از شیره گیاهی در آوندها خواهد شد که این فشار مانع از تغذیه لاروها شده و میزان خسارت آفت را کاهش خواهد داد بنابراین یکی از روش های کنترلی سوسک شاخک بلند جلوگیری از تنش آبی و همچنین رعایت نظم و دور آبیاری در این درختان است
• تغذیه مناسب: می دانید که سوسک های شاخک بلند به سمت درختان ضعیف بیشتر جذب شده و آنها را مورد تغذیه قرار میدهند از این رو برای ممانعت از حمله این آفت بایستی اصول تغذیه و کود دهی این درختا رعایت شود و از تنش غذایی به درختان ممانعت کنید و مانع از ضعیف شدن درختان شوید تا مورد حمله آفاتی مانند سوسک چوبخوار قرار نگیرند
• هرس سر شاخه های آلوده به مظور از بین بردن فرم زمستان گذران این آفت: از آنجا که سوسک شاخک بلند به صورت لارو در داخل شکاف درختان و یا زیر پوست سر شاخه و شاخه ها زمستان را سپری می کند هرس شاخه های آلوده تاثیر بسیار زیادی در کاهش فرم زمستان گذران آفت دارد و همین امر موجب می شود جمعیت آفت در فصل رشد کاهش یافته و در فصل رشد با جمعیت کمتری شروع به تغذیه و تولید مثل کنند در نتیجه میزان خسارت آن به میزان چشم گیری کاهش خواهد یافت
• کنترل بیولوژیک: استفاده از دشمنان طبیعی یکی از روش های موثر و کارآمد در کنترل آفات مختلف از جمله سوسک شاخک بلند است همچنین استفاده از دشمنان طبیعی روش ایمن برای محیط زیست نیز به شمار می رود زنبورهایی از خانواده های Ichneumonidae، Torymidae و Chalcididae از حشرات مفید و پارازیتوئید این آفت به ویژه لاروهای آن هستند، که می توانند لاروهای سوسک شاخک بلند را مورد تغذیه قرار داده و از بین ببرند.
• کشت درختان در محیط هایی که میزان رطوبت نسبی هوا خیلی بالا نباشد چرا که سوسک شاخک بلند یکی از آفات رطوبت دوست است
• انتخاب محیط هایی که میزان تابش مستقیم آفتاب در آن کمتر است برای کشت درختان، زیرا تابش شدید آفتاب یکی از عوامل جذب حشرات چوب خوار از جمله سوسک شاخک بلند است زیرا این حشرات آفتاب دوست هستند از سوی دیگر تابش آفتاب ممکن است در جریان شیره گیاهی به دلیل تبخیر و تعرق زیاد اختلال ایجاد کند و همین امر ممکن است موجب ضعف درخت و حمله سوسک شاخک بلند گردد.
• کنترل شیمیایی : در نهایت و در مرحله آخر اگر با روش های قبل موفق به کنترل جعیت این آفت نشدید از سم پاشی به عنوان قدم آخر استفاده نمایید و برای این منظور بایستی از سموم نفوذی و سیستمیک استفاده نمایید چرا که این آفت اغلب در داخل نسوج گیاهی زندگی می کند و بایستی زمانی سم پاشی انجام دهید که مراحل اولیه سنین لاروی آفت باشد در سنین بالاتر میزان خسارت افزایش می یابد و نیز کنترل آنها مشکل تر می گردد و سم پاشی تقریبا بی اثر خواهد شد.

نتیجه گیری

سوسک شاخک بلند رزاسه یکی از آفات مهم درختان میوه به ویژه درختان خانواده گلسرخیان به شمار می رود که بایستی باغداران بسیار به حضور آن در باغ توجه کنند و مانع از افزایش جمعیت و طغیان آن در باغ های خود شوند چرا که علاوه بر کاهش میزان باردهی و عملکرد درخت ممکن است خسارات جبران ناپذیری به سلامت درختان وارد نمایند و در مراحل بحرانی موجب نابودی کامل درختان شوند

کشت نهال سالم و با کیفیت و همچنین استفاده ارقام مقاوم تاثیر بسیار زیادی در کنترل و جلوگیری از پیدایش این آفت خواهد داشت بنابراین می توان خرید نهال سالم و با کیفیت از نهالستان های معتبر که در زمینه فروش نهال سابقه ای طولانی دارند گامی موثر در کنترل این آفت بر شمرد همچنین لازم به ذکر است که قیمت نهال در نهالستان های معتبر طبق تعرفه سازمان های مربوطه تعیین می شود و بسیار مقرون به صرفه و اقتصادی است.