ریشه درخت انگور چقدر است؟(عمق، کوددهی و کاشت)

درخت انگور یکی از محصولات باغی مهم و پرکاربرد کشورمان به شمار می‌رود و سطح وسیعی از اراضی کشور به تاکستان‌های مو اختصاص داده شده است بنابراین یکی از اهداف باغداران و مهندسان کشاورزی افزایش سطح کمی و کیفی این محصول است که برای رسیدن به این مهم نیاز است اندام‌های این درخت را به خوبی شناخت و برای رشد و عملکرد بهتر آن‌ها راهکار مناسب را اتخاذ کرد.

ریشه یکی از اندام‌های مهم تمام درختان از جمله درخت انگور به شمار می‌رود و می‌توان گفت ریشه درخت انگور، قلب تپنده آن محسوب می‌شود و هر چقدر که بتواند به خوبی رشد کند و در خاک گسترش یابد به همان اندازه می‌تواند به رشد بهتر اندام‌های هوایی کمک کند در همین راستا لازم است هر آن‌ چه که موجب رشد و عملکرد بهتر ریشه درخت انگور می‌شود را به خوبی شناخت و آن را در دسترس ریشه قرار داد که در این مقاله به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.

گیاهشناسی درخت انگور

گیاهشناسان منشا درخت انگور را غرب آسیا و مرکز اروپا می‌دانند و آن را در جنس Vinifera و در خانواده‌ Viniferaceae جای داده‌اند و آن را یکی از قدیمی‌ترین درختان کشت شده در دنیا معرفی کرده‌اند به طوری کاشت آن را به دوران پیش از میلاد مسیح یعنی در زمان مصر باستان می‌دانند. و در طی قرن‌های متوالی به دلیل ارزش غذایی و دارویی زیاد انگور کاشت آن در اکثر نقاط دنیا رواج زیادی پیدا کرده است. از خصوصیات این درخت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

انگور به شکل درختچه‌ای و بالا رونده رشد می‌کنند و به دلیل داشتن پیچک به سهولت می‌تواند از دیوار و موانع مسیر خود بالا برود و شاخه‌های آن در ابتدای فصل رشد به شکل علفی و خزنده و در پاییز به شکل چوبی و سخت تبدیل می‌شوند، برگ‌های آن پهن با حاشیه مضرس، به آرایش متناوب و منظم، با دمبرگی بلند و یک جفت گوشوارک است.

گل‌های انگور کوچک به شکل خوشه‌ای مرکب دیده می‌شود که شامل 5 کاسبرگ بهم چسبیده، 5 گلبرگ سبز و 5 پرچم است و خوشه‌ی انگور در واقع یک ساقه منشعب و تغییر یافته است که اجزای آن شامل دم، چوب و حبه است و در واقع بر روی این خوشه‌ میوه‌ی انگور تشکیل می‌شود و این میوه‌ها سته مانند هستند و بسته به نوع رقم به رنگ‌های زرد، قرمز، سیاه و حتی سبز دیده می‌شوند و این میوه‌ها در برخی از ارقام دارای دانه و در برخی بی دانه هستند.

ریشه درخت انگور راست است یا افشان

ریشه درخت انگور راست است و انشعابات سطحی زیاد و بلندی تولید می‌کند و معمولا بر روی این ریشه‌های سطحی تارهای کشنده قرار دارد که این تارها وظیفه جذب آب و مواد غذایی را بر عهده دارند. مقدار گسترش ریشه‌ درخت انگور درخاک بستگی به نوع خاک دارد که این مقدار از 5 سانتی تا 3 متر متغییر است بنابراین هرچه کیفیت خاک مطلوب‌تر باشد ریشه به شکل افقی و عمقی بهتری گسترش می‌یابد.

بیشتر بخوانید: 5 علائم کم آبی درخت انگور

عمق ریشه درخت انگور

ریشه درخت انگور به طور طبیعی قادر است تا لایه‌های زیرین خاک و در اعماق آن نفوذ یابد اما عمق ریشه درخت انگور بستگی به بافت خاک دارد و با توجه به جنس و کیفیت خاک می‌تواند در اعماق کم یا زیاد رشد کند به عنوان مثال در خاک‌هایی با بافت سبک (نیمه شنی)می‌تواند تا عمق  بیش از 6متر، در خاک‌هایی با بافت متوسط (رسی- شنی) تا عمق 5.3 متر و خاک‌هایی با بافت سنگین (رسی) تا 90 سانتی متر می‌تواند نفوذ یابد.

اما به طور معمول ریشه‌های فرعی درخت انگور را می‌توان در عمق 60-10 سانتی متری و ریشه‌های اصلی آن را در اعماق 18 الی 80 سانتی متری خاک یافت کرد جایی که بیشترین مقدار آب و عناصر غذایی خاک وجود دارد.

ریشه زایی هوایی انگور

نهال انگور را می‌توان به روش‌های مختلف از جمله قلمه زدن، خوابانیدن، پیوند زدن و کشت بافت تکثیر کرد، روش ریشه زایی هوایی انگور یکی از روش‌های خوابانیدن است که به کمک این روش می‌توان اقدام به ریشه زایی درخت انگور کرد در این روش بخشی از پوست شاخه را جدا می‌کنید به طوری بافت چوب صدمه نبیند سپس بر روی این بخش مقداری خاک مرطوب نه خیس قرار دهید و دور آن را با پلاستیک ‌ببندید تا هوا نکشد سپس بر روی آن فویل قرار ‌دهید تا نور به آن نخورد.

بعد از مدتی محل را چک کنید و در صورت عدم رطوب کافی مقداری آب با سرنگ به آن تزریق کنید و بعد از گذشت 30 تا 40 روز چنانچه به خوبی ریشه داده باشد می‌توانید از زیر محل ریشه زایی برش بزنید و در محل جدیدی بکارید.

خاک درخت انگور

ریشه درخت انگور در ارتباط مستقیم با خاک است از همین رو کیفیت خاک تاثیر مستقیمی بر روی رشد و عملکرد آن دارد با این که می‌تواند خشکی خاک را تحمل کند و تقریبا با انواع خاک‌ها سازگاری دارد اما به نظر کارشناسان خاک‌ درخت انگور باید دارای خصوصیات زیر باشد:

خاک انگور باید بافتی سبک همچون لوم و شن، غنی و عمیق داشته باشد و از زهکش خوبی برخوردار باشد تا از تجمع آب اطراف ریشه جلوگیری شود همچنین باید دارای اسیدیته‌ بین 5.5 تا 7 و با میزان آهک پایین باشد تا ریشه درخت انگور بتواند به خوبی رشد کند البته ارقام اروپایی قادرند در خاک‌هایی که 50 درصد آهک دارند نیز رشد کنند.

کود مناسب درخت انگور

برای این که کود مناسب درخت انگور به درستی انتخاب کنیم باید به درستی نیاز‌ غذایی آن را تشخیص دهیم و طبق نظر کارشناسان کشاورزی این درخت برای رشد و باردهی مطلوب به انواع عناصر غذایی مانند نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهن، بر، منیزیم، کلسیم، گوگرد و مس نیاز دارد اما مقدار و زمان مورد نیاز به هر کدام از این عناصر با یکدیگر متفاوت است از همین رو بهتر است برای داشتن بهترین برنامه کوددهی به این درخت با یک متخصص کشاورزی مشورت کرد.

• انواع کود برای درخت انگور

از انواع کودهای شیمیایی و حیوانی برای رشد درخت انگور استفاده می‌کنند اما برای استفاده از این دو کود باید نکاتی را رعایت کرد از جمله این که در میزان مصرف کودهای شیمیایی می‌بایست دقت کرد چون زیاده روی در مصرف آن‌ها سبب گیاهسوزی درخت انگور می‌شود و کود حیوانی نیز باید به طور کامل پوسیده شده باشد زیرا کودهای حیوانی پوسیده نشده حامل تخم‌های آفات و علف‌های هرز هستند.

• کود ریشه زا انگور

کود ریشه زا انگور همان طور که از اسمش پیداست سبب ریشه زایی بهتر درخت انگور می‌شود یکی از کودهای مهم ریشه زا، کود NPK با درصد فسفر بالا یعنی 10-52-10 است زیرا فسفر در تولید ریشه نقش مهمی دارد و این کود دارای مقداری زیادی فسفر است علاوه بر این از کود هیومیک اسید برای افزایش ریشه زایی درخت انگور نیز می‌توان استفاده کرد.

آبیاری درخت انگور

آبیاری درخت انگور باید به گونه‌ای باشد که ریشه درخت انگور به خوبی سیراب گردد از همین رو باید تمام عواملی که بر آبیاری مناسب آن تاثیر دارند را در نظر گرفت یکی از این عوامل جنس یا بافت خاک است و در خاک‌های سنگین ظرفیت نگهداری آب درون خاک بالا است از طرفی ریشه نهایتا تا عمق 90 سانتی متر نفوذ می‌کند پس بهتر است آبیاری از شعاع 1.5 متری تنه درخت انجام شود تا آب به شکل متمرکز و در محدوده ریشه قرار گیرد.

با این که درخت انگور دارای ریشه‌های قوی است و می‌تواند خشکی را تحمل کند اما درختان جوان آن برای رشد بهتر و تولید سیستم ریشه‌ای قوی به آبیاری منظم نیاز دارند باید این نکته را مد نظر قرار داد که خاک‌های کم عمق چون ریشه‌ها در عمق 1 متری خاک رشد می‌کنند و در این محدوده‌ی سطح تبخیر بالا است بنابراین باید دفعات آبیاری طوری تنظیم کرد که ریشه درخت انگور تحت تنش خشکی قرار نگیرد در غیر این صورت کیفیت محصول آن کاهش پیدا می‌کند.

کاشت درخت انگور

در هنگام کاشت درخت انگور باید نکاتی را به صورت اصولی رعایت کرد تا ریشه درخت انگور فضای کافی برای رشد و نمو داشته باشد و بتواند به صورت افقی و عمودی در لایه‌های خاک نفوذ پیدا کند یکی از این نکات حفر چاله‌ای با ابعاد مناسب است و چال‌های کاشت با ابعاد 50 در 50 و 50 در 40 برای کاشت نهال انگور مناسب هستند.

آفات و بیماری‌های مهم انگور

درخت انگور در طی حیات خود در گیر آفات و بیماری‌های مختلفی می‌شود که به اندام‌های مختلف آن نظیر ریشه، برگ و میوه آن حمله می‌کنند و موجب کاهش سطح کمی و کیفی محصول می‌شوند که در ادامه به آفات و بیماری‌های مهم انگور خواهیم پرداخت که به ریشه آن خسارت وارد می‌کنند.

• آفات
• زنجره انگور

زنجره انگور یا Psalmocharias alhageos یکی از آفات درخت انگور است که حشرات بالغ آن در بین شاخ و برگ درختان تخم ریزی می‌کنند و لاروهای سن اول آن به ریشه‌های این درخت حمله می‌کنند و با تغذیه از ریشه‌ها تمام مراحل رشدی خود را (سن چهارم) تکمیل می‌کنند سپس از خاک خارج شده و به حشره کامل تبدیل می‌شود. تغذیه سنین مختلف این آفت موجب ضعف، کوچک شدن برگ و میوه و در نهایت خشکی و مرگ درخت انگور می‌شود.

کنترل آن شامل: هرس و منهدم کردن اندام‌های آلوده، رعایت بهداشت باغ، تغذیه اصولی درخت، آبیاری منظم، شخم عمیق، استفاده از تله‌های صوتی و استفاده از سموم شیمیایی مناسب

• کرم سفید ریشه

آفت کرم سفید ریشه یکی از آفات مهم درخت انگور است و حشرات بالغ در بین علف‌های هرز زندگی و تخم ریزی می‌کنند و بعد از خروج لاروها از تخم شروع به تغذیه از ریشه‌های درخت انگور می‌کنند که این تغذیه علائمی همچون ضعف، زرد، بیحالی، توقف رشد و در نهایت خشکی در درخت انگور ایجاد می‌کند.

طبق نظر متخصصان کشاورزی چون لاروهای این آفت در اعماق خاک زندگی می‌کنند بنابراین برای کنترل آن استفاده از سموم شیمیایی توصیه نمی‌شود و بهتر است از روش‌هایی نظیر یخ آب زمستانه، برنامه کوددهی اصولی، استفاده از تله نوری برای جمع آوری حشرات بالغ، شخم عمیق جهت از بین بردن لاروها، رعایت بهداشت باغ و حذف علف‌های هرز استفاده کرد.

• ساقه خوار انگور

ساقه خوار انگور یا کرم خراط یکی دیگر از آفات مهم ریشه درخت انگور به شمار می‌رود و مرحله خسارت‌زای این آفت مرحله لاروی آن است به طوری که لاروهای این آفات بعد از این که از تخم خارج شدند به سمت ریشه و طوقه‌ی این درخت حرکت می‌کنند و با تغذیه از بافت‌های ریشه و طوقه سبب از بین رفتن آوندهای آن‌ها می‌شوند این موضوع سبب اختلال در روند انتقال شیره‌ی گیاهی خواهد شد در نتیجه سبب ضعف و در نهایت مرگ درخت انگور می‌شود.

روش‌های مبارزه آن شامل استفاده از ارقام مقاوم، جمع آوری بقایای گیاهی، رعایت برنامه غذایی مناسب، استفاده از پاتوژن‌ها و شکارگر بیولوژیک و استفاده از سموم شیمیایی مناسب مانند کنفیدور است.

• بیماری‌ها
• نماتد ریشه انگور

نماتدها موجوداتی کوچک و انگل مانند هستند که در خاک زندگی می‌کنند و یکی از بیماری‌های مهم انگور، نماتد ریشه انگور است که توسط جنس‌های مختلف از جمله HelicoTylenchus، Pratylenchus، Tylenchus و Xiphininema ایجاد می‌شود این نماتدها به کمک قطعات دهانی خود زخم‌هایی بر روی ریشه و طوقه درخت انگور ایجاد می‌کنند سپس شروع به تغذیه از آن می‌نمایند در نتیجه سبب زردی، ضعف و کاهش کمیت و کیفیت محصول انگور می‌شوند.

برای کنترل این بیماری می‌توان از ارقام مقاوم، آفتاب دهی خاک، تغذیه اصولی درخت مو و استفاده از دشمنان طبیعی آن مانند قارچ‌ها و باکتری‌ها استفاده می‌کنند.

• گال طوقه مو

عامل بیماری گال طوقه مو یا سرطان ریشه انگور، باکتری Agrobactrium vitis است این باکتری به وسیله‌ی اداوات آلوده و آب آبیاری انتقال پیدا می‌کند و از طریق زخم‌ به میزبان نفوذ پیدا می‌کند و با رشد و فعالیت درون این درخت غده‌هایی ریز و گرد بر روی ریشه، ساقه، دمبرگ و برگ ایجاد می‌کند قسمت خارجی این غده‌ها قهوه‌ای و قسمت داخلی آن سفید رنگ است و برای کنترل این بیماری از روش‌های زیر استفاده می‌کنند:

استفاده از ارقام مقاوم، کاشت نهال‌های سالم، استفاده ازروش آبیاری مناسب مانند قطره‌ای، ضدعفونی ابزار هرس و پیشگیری از زخمی شدن درخت

نتیجه گیری

برای این که یک درخت بتواند بهترین رشد و عملکرد را داشته باشد و محصولی با ارزش اقتصادی بالایی تولید کند باید ریشه‌های سالم و قوی داشته باشد تا بتواند آب و مواد غذایی را در دسترس اندام‌های هوایی قرار دهد بنابراین می‌بایست ریشه درخت انگور را به خوبی تقویت کرد.

برای تقویت ریشه‌های درخت انگور باید آبیاری و کوددهی اصولی را رعایت کرد تا کمترین تنش به این درخت وارد شود به همین منظور می‌توان از مهندسان مجرب نهالستان‌های معتبر یاری خواست تا درختانی انگوری سالم و پربار پرورش داد.