شرط اول در کشاورزی برای کاشت یک محصول این است که آن محصول با شرایط اقلیمی منطقه سازگاری داشته باشد یا به عبارت دیگر باید با توجه به آب و هوای منطقه محصول مناسب را انتخاب کرد تا بتوان بهترین محصول را برداشت کرد. یکی از محصولات باغی مهم و اقتصادی، درخت زیتون است که پیش از کاشت آن باید آب و هوای مناسب برای درخت زیتون را به درستی شناسایی کرد سپس آن را در اقلیم مناسب کاشت کرد تا بتوان به بهترین بازدهی از آن دست یافت.
گیاهشناسی درخت زیتون
درخت زیتون با نام انگلیسی Olive و نام علمی Olea europaea شناخته می‌شود این درخت در تیره زیتونیان یا (Oleaceae) جای داده شده است و این تیره دارای 20 گونه گیاهی است که تنها یک گونه O.europaea خوراکی است این گونه تنه‌ایی صاف و عمودی ندارد بلکه ناهمواری و غده‌هایی روی آن دیده می‌شود بر روی ریشه آن نیز غده‌هایی مشاهده می‌شود که منشا آن‌ها جوانه‌های ساقه‌هایی هوایی هستند.
این درخت جز درختان کوتاه قامت و همیشه سبز به شمار می‌آید. برگ‌های آن کوچک، متقابل، نسبتا ضخیم، با سطح فوقانی براق و سبز تیره هستند. جوانه گل این درخت بین ساقه و برگ‌های آن و در اواخر تابستان به وجود می‌آید اما به صورت غیرفعال باقی می‌ماند و در بهار شروع به رشد می‌کند گل زیتون دارای گل آذین خوشه‌ای است که از 4 گلبرگ و دو پرچم تشکیل شده است میوه آن نیز گوشتی، دارای یک هسته کشیده و به اشکال بیضی، گلوله‌ای، دراز و گرد دیده می‌شود.
اهمیت درخت زیتون در دنیا
طبق نظر گیاهشناسان منشا درخت زیتون مناطق مدیترانه است به طوری که فلسطین که در نواحی مدیترانه‌ای واقع شده است اصلی‌ترین و مهمترین محصول کشاورزی آن درخت زیتون است، اسپانیا نیز که جز مناطق مدیترانه‌ای قلمداد می‌شود بزرگترین تولید کننده زیتون در دنیا برشمرده می‌شود.
طبق گزارشات رسمی سالانه نزدیک به 50 هزار زیتون از 26 استان کشور برداشت می‌شود که از این میزان در حدود 11.5 هزار تن روغن تولید می‌شود بنابراین این محصول می‌تواند ارزآوری اقتصادی زیادی برای کشور به همراه داشته باشد پس می‌بایست سطح تولید آن را در کشور افزایش داد که در این راستا لازم است آب و هوای مناسب برای نهال زیتون در کشور تشخیص داد تا بتوان بهترین محصول را تولید کرد و برای تهیه کنسرو و روغن گیری بهره گرفت.
تاثیر شرایط آب و هوایی بر روی رشد درخت زیتون
- تاثیر درجه حرارت
اگر بخواهیم درجه حرارت‌های مناسب برای مراحل مختلف رشدی درخت زیتون را بیان کنیم می‌توان این اطلاعات را در قالب جدولی به شکل زیر ارائه دهیم.
| مراحل رشد | درجه حرارت (سانتی گراد) |
| دوره استراحت زمستانه | 10- الی 12- |
| ابتدای بهار | 5- الی 7- |
| آغاز رشد رویشی | 9 تا 12 |
| تشکیل اندام زایشی | 14 الی 15 |
| گلدهی | 18 الی 19 |
| گرده افشانی | 21 الی 22 |
| توقف رشد رویشی | 35 تا 38 |
| احتمال آفتاب سوختگی | 40 به بالا |
تاثیر دما بر روی باردهی درخت زیتون
درجه حرارت بر روی باردهی درخت زیتون تاثیر زیادی دارد و درجه حرارت می‌تواند جذب دانه گرده توسط کلاله، ماندگاری و بقا دانه گرده درون تخمدان و رشد لوله گرده به سمت تخمدان را تحت تاثیر قرار دهد.
طبق مطالعات علمی انجام شده بهترین دما در طی دوره گلدهی درخت زیتون، 25 درجه سانتی گراد است و اگر در این زمان دما کاهش پیدا کند و به 20 درجه سانتی گراد یا کمتر تقلیل یابد سرعت رشد لوله گرده کاهش پیدا می‌کند در نتیجه باردهی یا میزان محصول درخت زیتون کاهش می‌یابد.
تاثیر سرما بر روی رشد و بقا درخت زیتون
درخت زیتون یک درخت نیمه گرمسیری و مدیترانه‌ایی است از همین رو سرما بر روی آن تاثیر نامطلوبی دارد و اثر سرما بر روی مراحل رشدی آن متفاوت است به عنوان مثال زمانی که درخت زیتون در فاز خواب به سر می‌برد اگر دما به تدریج کاهش یابد می‌تواند تا دمای 7- درجه سانتی گراد را بدون مشکل پشت سر بگذارد حتی می‌تواند مدت کوتاهی دمای 15- درجه سانتی گراد را نیز تحمل کند.
اما اگر دما ناگهانی کاهش پیدا کند و به 5- درجه سانتی گراد برسد شاخه‌های بارده درخت از بین خواهند رفت که در این صورت آسیب جدی به درخت وارد خواهد شد.
بهترین درجه حرارت برای درخت زیتون
مناطقی که آب و هوای مناسب برای درخت زیتون دارند به طور متوسط در سال دمایی بین 16 تا 20 درجه سانتی گراد دارند و اگر متوسط دمای سالانه منطقه از 13 درجه سانتی گراد کمتر باشد موجب سرمازدگی و یخ زدگی درخت زیتون می‌شود و اگر متوسط دمای سالانه منطقه از 26 درجه سانتی گراد بیشتر باشد رشد رویشی افزایش می‌یابد و موجب تاخیر در رشد زایشی می‌شود.
تاثیر نور بر روی درخت زیتون
مناطقی که آب و هوای مناسب برای درخت زیتون دارند می‌بایست در سال بیش از 1500 ساعت نور خورشید دریافت کنند زیرا کمبود نور به شدت بر روی رشد درخت زیتون اثر می‌گذارد به طوری که کمبود نور موجب شده که رشد رویشی درخت زیتون افزایش پیدا کند و شاخه‌های آن در هم فرو رفته و میزان محصول آن کاهش پیدا کند.
تاثیر بارندگی بر روی درخت زیتون
مناطقی که از میزان بارندگی سالانه خوبی برخوردار است (همانند مناطق شمالی کشور) برای کاشت درخت زیتون مناسب هستند اما نکته مهم این است که اگر زمان گلدهی درخت زیتون مقارن با بارندگی‌های سنگین باشد موجب شسته شدن دانه‌های گرده از روی کلاله گل‌ها می‌شود در نتیجه میزان تشکیل میوه کاهش پیدا می‌کند.
از طرفی اگر میزان رطوبت در منطقه بالا باشد سبب گسترش بیماری‌های قارچی و باکتریایی می‌شود بنابراین از کاشت درخت زیتون در مناطق بسیار مرطوب مانند مناطق نزدیک به دریا می‌بایست خودداری کرد.
تاثیر باد بر روی درخت زیتون
مناطقی که از نظر آب و هوایی مناسب برای کاشت نهال زیتون هستند که فاقد بادهای گرم و خشک باشند زیرا این بادها در رشد این درخت اختلال ایجاد می‌کنند به ویژه اگر این بادها در زمان گلدهی و تشکیل میوه زیتون باشد زیرا موجب آسیب و افت محصول درخت زیتون می‌شوند.
البته مناطقی که دارای بادهای ملایم هستند برای کشت درخت زیتون مناسب هستند زیرا وزش بادهای ملایم موجب انتقال سریع‌تر دانه گرده درخت زیتون می‌شود.
نیاز سرمایی درخت زیتون
درخت زیتون یک درخت همیشه سبز است و نیاز سرمایی کم و مقاومت نسبتا پایینی در برابر سرما دارد با این حال اگر در مناطقی کاشته شوند که دارای زمستان معتدلی باشد می‌تواند کمی استراحت کند سپس در بهار فعالیت خود را آغاز کند.
البته درختان زیتونی که در مناطق حاره و نیمه حاره‌ای کاشته می‌شوند می‌توانند به خوبی رشد و نمو کنند اما به دلیل نبود سرمای کافی در زمستان و عدم استراحت درخت در این فصل به مرور تعادل فیزیولوژیکی آن‌ها بهم می‌خورد در نتیجه درختان زیتون این مناطق زودتر پیر و فرسوده می‌شوند.
آب و هوای مناسب برای درخت زیتون
آب و هوای مناسب برای درخت زیتون، آب و هوای مدیترانه است زیرا مناطقی که دارای آب و هوای مدیترانه‌ایی هستند بهار و تابستانی گرم و آفتابی و زمستانی معتدل دارند و متوسط درجه حرار سالانه این مناطق بین 20-16 درجه سانتی گراد است از همین رو بهترین محصول زیتون را می‌توان در این مناطق برداشت کرد.
چه مناطقی برای کشت دیم زیتون مناسب هستند
زیتون گیاهی نسبتا مقاوم به خشکی و کم آبی است و مناطقی که متوسط بارندگی سالانه آن‌ها بین 500 الی 800 میلی لیتر است برای کشت دیم زیتون مناسب هستند و چنانچه میزان بارندگی سالانه به 150 الی 200 میلی لیتر کاهش پیدا کند دیگر امکان کشت دیم وجود نخواهد داشت و نیاز به آبیاری در باغات زیتون است.
چه استان هایی آب و هوای مناسب برای درخت زیتون دارند
طبق گزارشات رسمی در 26 استان کشور زیتون کاشت می‌شود که اگر بخواهیم به ترتیب نام بزرگترین استان‌های تولید کننده زیتون را در کشور نام ببریم می‌توان به استان‌های گیلان، مازنداران گرگان، فارس، زنجان، قزوین، کرمانشاه اشاره کرد اما اگر بخواهیم چند استان که آب و هوای مناسب برای درخت زیتون دارند اما سرمایه گذاری چندانی در زمینه‌ی کشت و تولید زیتون در آن‌ها نشده است می‌توان به استان‌های زیر اشاره کرد.
استان اصفهان
استان اصفهان مزیت‌های زیادی برای کاشت و تولید زیتون دارد از جمله این که:
- دارای اقلیمی معتدل و خشک است بنابراین می‌توان این درخت را در اکثر شهرستان‌های این استان کشت کرد و هم اکنون 1000 هزار هکتار از اراضی این استان به کشت زیتون اختصاص داده شده است.
- کارخانجات روغن کشی مدرن و تولید فرآورده‌های جانبی زیتون در این استان وجود دارد.
- موقعیت جغرافیایی این استان موجب شده که دسترسی سریعی به دیگر شهرهای کشور داشته باشد بنابراین قابلیت انتقال سریع این محصول به دیگر شهرهای کشور وجود دارد.
- با توجه به معضل کم آبی که در سال‌های اخیر در این استان به وجود آمده است همچنین نیاز آبی کمی که درخت زیتون دارد می‌توان باغات زیتون را در شهرستان‌های استان اصفهان رواج داد.
بیشتر بخوانید: معرفی بهترین ارقام زیتون
استان سیستان
از آن جایی آب و هوای مناسب برای درخت زیتون اقلیم نیمه گرمسیری و مدیترانه‌ایی است بنابراین استان سیستان یکی از مناطق مناسب برای کاشت درخت زیتون به شمار می‌رود که کاشت این محصول می‌تواند به درآمد اقتصادی این منطقه کمک شایانی کند.
استان لرستان
درخت زیتون قدمت 2000 ساله در کشور دارد و به نظر برخی از محققان کشاورزی منشا و زادگاه درخت زیتون در کشور مناطقی از زاگرس همچون استان لرستان است زیرا در منطقه پلدختر این استان درختان زیتون کهن سالی با قدمت 600 سال دیده می‌شود که این نشان از سازگاری بالای درخت زیتون با آب و هوای این منطقه است.
با این حال سرمایه گذاری زیادی برای کشت زیتون در این استان نشده است بنابراین یکی از مناطق مناسب برای کاشت زیتون به شمار می‌رود.
بهترین رقم زیتون در ایران
درخت زیتون یکی از درختان قدیمی در دنیا به شمار می‌آید و دارای بیش از 20 گونه‌ی مختلف است که در بین گونه‌های مختلف آن، رقم زیتون زرد بهترین رقم برای کاشت در کشور به شمار می‌آید زیرا درصد روغن بالایی دارد و با آب و هوای اغلب مناطق کشور سازگار است بنابراین کاشت این رقم توجیه اقتصادی دارد.
نتیجه گیری
طبق گزارشات رسمی که در آمارنامه کشاورزی در سال 1399 منتشر شده است سطح زیر کشت زیتون در کشور معادل 78 هزار هکتار است که 58 هزار هکتار از آن درختان بارور تلقی می‌شوند و محصولات برداشت شده از این باغات برای تهیه کنسرو و روغن زیتون به کار گرفته می‌شوند اما میزان تولید زیتون و فرآورده‌های جانبی آن در کشور در مقایسه با آمارهای جهانی بسیار رقم ناچیزی است که نیاز است سطح تولید این محصول را در کشور افزایش داد.
با این که در 26 استان کشور زیتون کاشت می‌شود که این نشان از سازگاری زیتون با این مناطق است اما با این حال لازم است پیش از احداث باغات تجاری زیتون شرایط آب و هوایی مناسب برای رشد و نمو آن را به درستی ارزیابی کرد تا بتوان منطقه‌ای مناسب برای کاشت درخت زیتون انتخاب کرد.
در این راستا لازم است تمام فاکتورهای دمایی از جمله رطوبت، بارندگی، درجه حرارت منطقه و غیره را به درستی مورد بررسی قرار داد و یا با یک متخصص زبده کشاورزی مشورت کرد تا بتوان منطقه‌ای با آب و هوای مناسب برای درخت زیتون را انتخاب کرد.
هنوز بررسیای ثبت نشده است.
-
ارسال پیام در واتساپ
-
ارسال پیام در روبیکا
-
اینستاگرام
-
ارسال پیام در تلگرام
بسته شو