طبق اسناد و گزارشات رسمی کشور که در سال 2021 میلادی منتشر شده است در کشورمان 386 هزار تن گردو تولید شده است که با توجه به این میزان ایران در رتبه سوم جهان در زمینه‌ی تولید گردو قرار گرفته است و رتبه اول و دوم متعلق به چین و آمریکا است و اگر کشورمان بخواهد سطح تولید خود را افزایش دهد و از رقبای خود پیشی بگیرد لازم است به تمام مراحل رشد درخت گردو و نیازهای آن دقت کند.

یکی از سنین مهم درخت گردو، سن سه سالگی آن است که برخی از باغداران از نهال‌های سه ساله برای کاشت استفاده می‌کنند و لازم است نیازهای رشد گردو در این سن به خوبی برآورده شود که در این مقاله قصد داریم به بررسی نیازهای رشدی و نحوه‌ی کاشت درخت گردو سه ساله بپردازیم.

درباره درخت گردو

درخت گردو در زبان فارسی به نام گردکان در زبان تبری، آغوز و در زبان فارسی میانه نیز گَیوز نامیده می‌شود و محققان گیاهشناسی نام علمی Juglans regia را برای درخت گردو برگزیده‌اند و آن را در راسته راش سانان و در تیره گردوئیان (Juglandaceae) قرار داده‌اند و در حدود 20 گونه برای جنس Juglans شناسایی کرده‌اند و این محققان که معتقدند منشا این درخت در نواحی از دریای خزر و در محدوده‌ی ایران است.

درخت گردو چنانچه در شرایط اکولوژی مناسب قرار گیرد می‌تواند تا 40 متر رشد کند و هر برگ‌ آن از 9-7 برگچه تشکیل شده است که این برگچه‌ها به دمبرگی بلند متصل شده‌اند این درخت یک پایه است اما گل‌های نر و ماده به صورت جدا از هم اما بر روی یک درخت تشکیل می‌شوند و نحوه‌ی تشخیص گل نر و ماده این درخت بر اساس شکل ظاهری آن‌هاست زیرا گل ماده به صورت قائم و گل نر به صورت آویخته تشکیل می‌شوند.

بعد از گرده افشانی گل‌ها در ابتدای بهار میوه‌های درخت گردو تشکیل می‌شوند و میوه‌های آن از نظر گیاهشناسی شفت خوانده می‌شوند یعنی این که پوسته‌ی بیرونی آن سبز رنگ و بافت علفی دارد پوسته میانی سخت و چوبی است و بخش درونی آن که مغز آن می‌شود بخش خوراکی میوه گردو به شمار می‌آید که به رنگ سفید تا قهوه‌ای (بسته به نوع رقم) و با مزه چرب و خوشمزه است.

بیشتر بخوانید : گردو 20 ساله

دلیل اهمیت درخت گردو سه ساله

نهال گردو قبل از این که به سن بلوغ برسد باید به زمین اصلی منتقل شود و در واقع نباید شاخ و برگ نسبتا زیادی داشته باشد و ریشه‌های آن نباید در خاک بستر موقت خود گسترش زیادی پیدا کرده‌ باشند از همین رو از نهال‌های گردو 2 تا 3 ساله را برای انتقال به زمین اصلی استفاده می‌کنند.

سن سه سالگی یکی سنین مهم برای کاشت درخت گردو است زیرا به عقیده برخی باغداران مدت زمان کمتری بعد از کاشت به سن بلوغ می رسد و شروع به میوه دهی می‌کند و این امر سبب کاهش هزینه‌های نگهداری از آن می‌شود همچنین به دلیل داشتن سیستم ریشه‌ای قوی‌تر می‌تواند سریع‌تر خود را با محیط جدید سازگار کند.

نحوه‌ی تشخیص نهال گردو سه ساله

یک نهال 3 ساله گردو ارتفاعی بیش از 1 متر دارد و تنه‌ای نسبتا قطور دارد همچنین تراکم شاخسار آن بیشتر و رنگ تنه آن تیره‌تر از نهال 2 ساله است .

نکته مهم در مورد نهال گردو سه ساله

به نظر برخی از کارشناسان کشاورزی سن مناسب برای انتقال درخت گردو به زمین اصلی سن دو سال است اما برخی از باغداران تمایل دارند از نهال یا درخت گردو سه ساله استفاده کنند بنابراین لازم است به بررسی ریشه آن بپردازند.

چنانچه ریشه نهال گردو سه ساله بسیار متراکم و منظم باشد و ساختار محکم و خوبی داشته باشد بدین معنی است که به خاک محل کاشت و محیط اطراف خود به خوبی عادت کرده است و چنانچه به زمین اصلی منتقل شود به احتمال زیاد با شوک روبرو خواهد شد پس باید در هنگام کشت نهال گردو سه ساله احتیاط کرد تا کمترین آسیب به ریشه‌های آن وارد شود.

کاشت گردو سه ساله

چنانچه قصد دارید یک نهال گردو سه ساله را برای کاشت در زمین اصلی انتخاب کنید لازم است برای دستیابی به بهترین عملکرد از آن چند مورد مهم را مد نظر قرار دهید.

  • شرایط آب و هوایی

نهال گردو سه ساله نسبت به نهال دو ساله رشد بیشتری کرده است از همین رو شاید نتواند به خوبی خود را با محیط جدید سازگار کند از همین رو باید در اقلیمی مشابه با اقلیم که در سه سال گذشته در آن رشد کرده است کاشته شود یا به تعریفی دیگر برای این که به دور از تنش دمایی قرار گیرد باید در اقلیمی مناسب و متناسب با نوع رقم آن کاشته شود که کمترین آسیب به آن وارد شود.

در واقع باید قبل از کاشت حداکثر و حداقل دما، میانگین دما در طول سال، شدت تابش نور خورشید، میزان بارندگی سالانه، رطوبت نسبی، ارتفاع از سطح دریا و غیره محل کاشت محاسبه شود

  • نیاز سرمایی

یک درخت گردو برای این که بهترین بازدهی را داشته باشد باید نیاز سرمایی آن تامین شود بدین معنی که تعداد ساعاتی مشخص (بسته به نوع رقم) در فصل زمستان در دمای زیر 7 درجه سانتی گراد قرار گیرد و چنانچه در محل جدید کاشت این نیاز تامین نگردد با شروع فصل بهار نمی‌تواند رشد و نمو خود را از سر بگیرد.

  • خاک مناسب

همانطور که در بالا اشاره شد نهال گردو سه ساله اگر دارای ریشه متراکم و منظمی باشد یعنی این که به خاک خود به خوبی عادت کرده است و این خاک شرایط لازم برای گسترش ریشه را دارا است پس در زمین اصلی نیز باید در شرایط خاکی مشابه کاشته شود.

به طور کلی بهترین نوع خاک برای رشد گردو درخت گردو خاک لومی یا نیمه سنگین است و در واقع این نوع خاک از درصدی تقریبا مساوی از شن و رس تشکیل شده است ( یعنی این که مقدار آب و مواد غذایی ذخیره شده‌ی خوبی دارد در عین حال از زهکش مناسبی نیز برخوردار است ) بهتر است PH این خاک برابر با 6 تا 7.5 باشد و درصد گچ و آهک آن بسیار کم و شوری آن نهایت زیر 4 میلی موس باشد.

  • کاشت

بعد از این که اقلیم مناسب برای رشد نهال گردو سه ساله را انتخاب کردید نوبت به کاشت آن می‌رسد بنابراین می‌بایست تمام نکات لازم برای کاشت صحیح آن را به درستی رعایت کنید.

بیشتر بخوانید : کاشت نهال گردو

  • زمان مناسب کاشت

با توجه به شرایط اقلیمی منطقه می‌بایست زمان کاشت مناسب برای نهال گردو سه ساله را انتخاب کرد و به عقیده کارشناسان بهتر است در مناطق سردسیری و دارای یخبندان طولانی زمان کاشت را به بعد از رفع برودت هوا موکول کرد اما نهال همچنان در حالت خواب باشد و در مناطق معتدل می‌توان در فصل پاییز زمانی که نهال‌ گردو در حالت رکود یا خواب است اقدام به کاشت کرد.

  • عمق کاشت

از آن جایی که نهال گردو سه ساله ریشه متراکم‌تر و بلندتری دارد پس باید چاله‌ای با عمق مناسب برای کاشت آن حفر کرد و معمولا چاله‌ای به عرض 50 سانتی متر و عمق 80 -60 سانتی متر برای کاشت مناسب است و در صورت نیاز می‌توان این ابعاد را افزایش داد.

  • فواصل کاشت

فاصله کاشت نهال گردو بستگی به نوع رقم نهال، پایه کوتاه یا پایه بلند بودن آن، شیب زمین، بادخیز بودن مکان کاشت، الگوی کاشت، برداشت مکانیزه و غیره دارد اما معمولا فواصل 6 تا 8 متر و ردیف‌های 8 متری برای کاشت در نظر گرفته می‌شود.

– ضدعفونی ریشه

یکی از دلایل مهم برای ضدعفونی کردن ریشه نهال گردو سه ساله این است که به دلیل حجم و تراکم نسبتا زیاد ریشه ممکن است در حین خارج کردن از خاک دچار آسیب گردد و در اثر این آسیب، زخم‌هایی بر روی آن ایجاد شود که محلی مناسب برای نفوذ بیماری‌های خاکزاد است از همین رو می‌بایست اقدام به ضدعفونی ریشه نهال گردو سه ساله کرد.

از دیگر مزایای ضدعفونی ریشه می‌توان به تحریک تولید ریشه، محافظت از ریشه، حفظ رطوبت ریشه، استقرار بهتر ریشه در خاک، جلوگیری از پژمردگی و خشکیدگی ریشه اشاره کرد.

  • مراحل ضدعفونی کردن ریشه:
  • ریشه نهال را باید قبل از کاشت به مدت چند ساعت درون سطل آب قرار دهید تا کاملا سیراب شود این کار از اختلاف فشار اسمزی بین خاک و ریشه جلوگیری می‌کند و ریشه دچار تنش نمی‌گردد.
  • چنانچه نهال ریشه لخت باشد می‌توان اقدام به بررسی آن کرد و ریشه‌های زخمی، بیمار و خشک شده را با قیچی هرس (کاملا تمیز و ضدعفونی شده) حذف کرد همچنین اگر حجم ریشه نسبت به شاخسار نهال بیشتر باشد به منظور تعادل بین ریشه و شاخسار می‌توان اقدام به هرس ریشه کرد سپس برای ضدعفونی نهال با محلول پرالیناژ اقدام کرد.
  • برای آماده سازی محلول پرالیناژ لازم است موادی همچون 1 کیلو گرم خاک رس+ 1 کیلوگرم کود حیوانی پوسیده شده+ 300 گرم قارچکش ( مثل ایپرودیون یا کاربندازیم و یا تیوفانات متیل) + 10 گرم کود با درصد فسفر بالا (مثل کود 10-52-10) + 200 گرم مایکوریز ( نوعی قارچ همزیست با ریشه است که کمک به استقرار بهتر ریشه در خاک می‌کند) + 10 لیتر آب را با یکدیگر مخلوط کرد.
  • حال باید با احتیاط و به آرامی ریشه را درون محلول پرالیناژ فرو برد تا کاملا با محلول پرالیناژ آغشته شود و بعد از چند ثانیه آن را خارج نمود و فورا اقدام به کشت نهال کرد.

  • نحوی کاشت

لازم به ذکر است باید ابتدا چاله مناسب برای کاشت را حفر کرد سپس اقدام به ضدعفونی نهال کرد تا ریشه مدت زمان کمتری در معرض هوا و نور قرار گیرد و چنانچه نیاز به حفر بیشتری باشد باید ریشه را با یک گونی و یا یک نایلون مشکی پوشاند.

حال باید کف چاله را مقداری کود حیوانی پوسیده شده ریخت و با خاک به خوبی مخلوط کرد ( نیازی به کود شیمیایی نیست) سپس نهال را درون مرکز چاله قرار داد سپس چاله را با خاک غنی پر کرد سپس اقدام به آبیاری سنگین نهال کرد تا ارتباط خاک و ریشه به خوبی صورت گیرد و در صورت نیاز می‌توان از قیم نیز استفاده کرد.

  • آبیاری

آبیاری نهال گردو بسته به شرایط اقلیمی منطقه، بافت خاک و روش آبیاری دارد و معمولا در مناطق پربارش تعداد و حجم آبیاری کاهش خواهد یافت اما نکته مهم در مورد آبیاری نهال گردو این است که نباید نهال تحت تنش کم آبی قرار گیرد زیرا در اثر تنش، درصد گیرایی آن در خاک کاهش می‌یابد از همین رو بایستی به طور مرتب و در فواصل مشخص اقدام به آبیاری آن کرد.

یکی از روش‌های تشخیص زمان آبیاری نهال گردو این است که با یک بیل خاک اطراف نهال را کنار زد و یک مشت خاک آن را در دست گرفت چنانچه حالت انسجام و چسبندگی نداشت و ساختار آن از هم پاشید زمان آبیاری فرا رسیده است.

  • هرس

باغداران حرفه‌ای گردو برای رشد و باردهی بهتر اقدام به هرس نهال آن می‌کنند و با توجه به نوع هرس (شلجمی، جامی، بادبزنی و غیره) اقدام به سربرداری نهال می‌کنند و معمولا  هرس نهال گردو را به صورت شلجمی هرس می‌کنند که در این صورت نهال را از ارتفاع 120 تا 150 سانتی متری سربرداری می‌کنند و هر سال با توجه به هدف هرس ( فرم دهی یا باردهی) حذف شاخه‌های درخت گردو انجام می‌گیرد.

  • آفات و بیماری‌های گردو

از آن جایی که درخت گردو سه ساله هنوز کوچک است ممکن است درگیری بسیاری از آفات ( کرم گردو، شپشک گردو، کرم میوه، پروانه فری و غیره) و بیماری‌های ( پوسیدگی ریشه گردو، بلایت گردو، لکه سیاه گردو و غیره) مهم گردو گردد از همین رو با اقداماتی نظیر خرید نهال مقاوم، هرس اصولی، آبیاری منظم، تقویت درخت و سمپاشی با سموم مناسب می‌توان از بروز این آفات و بیماری‌ها گردو جلوگیری کرد.

نکات مهم در زمان خرید نهال گردو سه ساله

  • سلامت نهال

مهمترین نکته‌ایی که باید در زمان خرید نهال گردو به آن دقت کرد سلامت نهال است زیرا اگر نهال دچار امراض مختلف باشد نمی‌تواند به بهترین رشد و بازدهی خود دست یابد و باغدار مجبور به پرداخت هزینه‌های گزاف جهت کنترل بیماری‌ها و آفات آن خواهد بود و در برخی موارد می‌بایست اقدام به ریشه کنی نهال کند.

  • پایه نهال

برخی از نهال‌های گردو به صورت پیوندی به فروش می‌رسند بنابراین باید از مراکز معتبر فروش نهال یا نهالستان‌های معتبر اقدام به خرید نهال گردو کرد زیرا:

  • در این مراکز یک فرد متخصص اقدام به پیوند زنی نهال می‌کند از همین رو نهال با قامتی صاف و با کمترین برجستگی در محل پیوند رشد می‌کند.
  • در این مراکز از پایه و پیوندک مناسب و سازگار برای پیوند زنی استفاده می‌شود و در زمان فروش نهال نوع پایه و پیوندک به خریددار عنوان می‌شود.
  • معمولا قیمت نهال‌های پیوندی کمی بیشتر از نهال‌های رویشی و بذری است از همین رو با خرید نهال از مراکز معتبر می‌توان این نهال‌ها را با قیمت مناسب‌تری خریدداری کرد.

  • نوع رقم

به باغداران گردو پیشنهاد می‌شود از بهترین ارقام گردو برای کاشت استفاده کنند ارقامی که دارای ویژگی‌های زیر باشند.

  • کاملا سازگار با شرایط اقلیمی منطقه باشد یعنی این که چنانچه قرار است در مناطق سردسیری اقدام به کاشت نهال گردو کنید باید از ارقام مقاوم به سرما و یخبندان‌های طولانی استفاده کنید و این ارقام باید دیر گل نیز باشند تا سرمای زودرس بهاره نتواند به آن‌ها آسیب جدی وارد نماید.
  • حداکثر ارتفاع رقم گردو را از فروشنده نهال گردو سه ساله جویا شوید زیرا اگر رقم دارای قامتی مناسب باشد می‌توان به راحتی عملیات هرس و برداشت و غیره را بر روی آن انجام داد.
  • رقم مورد نظر باید در مقایسه با دیگر ارقام سازگار با اقلیم منطقه حداکثر باردهی را داشته باشد.
  • رقم مورد نظر باید دارای میوه‌ایی درشت، پوستی کاغذی، مغزی سفید، چرب و طعمی فوق العاده باشد و به اصطلاح بسیار مشتری پسند باشد.

  • انتخاب نهالستان

به باغداران گردو توصیه می‌شود بهترین و مرغوب‌ترین نهال گردو را از نهالستان‌ ها یا نهال فروشی‌های معتبر خریدداری کنند و اگر به دنبال آدرس بهترین نهالستان کشور هستند می‌توانند به سراغ سازمان جهاد کشاورزی بروند تا از طریق این سازمان نهالستان‌های معتبر را شناسایی کنند.

جمع بندی

طبق نظر کارشناسان و مهندسان کشاورزی بهتر است از نهال‌های دو ساله گردو برای کاشت استفاده گردد و چنانچه باغداران بخواهند از نهال‌های سه ساله برای کاشت استفاده کنند باید آن را از نهالستان‌های معتبر خریدداری کنند تا علاوه بر این که نهال از کیفیت و سلامت بالایی برخوردار باشد با داشتن سازگاری و مقاومت بالا بتوانند خود را با شرایط محیطی نامساعد وفق دهد و بهترین عملکرد را از خود نشان دهند.